Sądy krajowe powinny odgrywać większą rolę w konwencyjnym systemie ochrony praw człowieka – taki wniosek wynika z seminarium, które odbyło się 27 stycznia b.r. z okazji uroczystego otwarcia nowego roku orzeczniczego Trybunału w Strasburgu.

W czasie seminarium, w którym uczestniczyło ponad 300 przedstawicieli organów sądowniczych i organów władzy ze wszystkich państw Rady Europy, dyskutowano przede wszystkim o praktycznych kwestiach związanych z wdrażaniem systemu ochrony praw podstawowych, który został powołany do życia na podstawie Konwencji o prawach człowieka. Przewodniczący Trybunału Nicolas Bratza w swym przemówieniu otwierającym seminarium mówił o problemie wnoszenia powtarzających się skarg o zasadniczo identycznej treści przeciwko temu samemu Państwu. Skargi te wynikają z wad systemowych utrzymujących się w prawie pozwanego Państwa. W chwili obecnej przed Trybunałem toczy się około 30.000 takich postępowań, przy czym rola Trybunału ogranicza się w nich do potwierdzenia oczywistego naruszenia Konwencji i przyznania słusznego zadośćuczynienia.

Odpowiedzią Trybunału na ten problem jest przyjęcie procedury wydawania "wyroków pilotażowych", a także podkreślenie fundamentalnej roli, jaką w skutecznym egzekwowaniu postanowień Konwencji odgrywają organy władzy krajowej, a przede wszystkim sądy krajowe. Główny wniosek, który płynie z odbytego seminarium, to konieczność aktywnego zaangażowania się sądów krajowych w ochronę praw człowieka poprzez bezpośrednie stosowanie postanowień Konwencji w postępowaniach krajowych. Większą efektywność ochrony praw podstawowych zapewni także nawiązanie dialogu pomiędzy Trybunałem a najwyższymi sądami krajowymi, które stosując postanowienia Konwencji oraz uwzględniając orzecznictwo Trybunału mają ze swej strony także wpływ na kształtowanie się linii orzeczniczej Trybunału.

Taka koncepcja dzielonej kompetencji w zakresie ochrony praw człowieka jest – zdaniem Nicolasa Bratza – zgodna z pomocniczym charakterem Konwencji i Trybunału, których zadaniem jest uzupełnianie i kontrola ochrony praw podstawowych na szczeblach krajowych.