Jeszcze pod koniec grudnia ubiegłego roku liczba skazanych na dożywocie wynosiła 427, w tym 15 kobiet, miesiąc później - jak wynika ze statystyk, do których dotarło Prawo.pl - w więzieniach było ich już 439. Kolejnych 18 osób czeka obecnie na uprawomocnienie wyroku.
Co proponuje ministerstwo?
W styczniu Ministerstwo Sprawiedliwości upubliczniło projekt zmian w kodeksie karnym. Resort proponuje m.in., by sądy orzekały zakaz warunkowego zwolnienia w sytuacji, gdy sprawca był już skazany na karę więzienia, nie krótszą niż 20 lat, a także jeśli charakter i okoliczności czynu oraz cechy sprawcy wskazują na to, że może on stanowić trwałe niebezpieczeństwo dla innych osób.
Będzie mogło to też nastąpić w przypadku skazanego na dożywocie po raz pierwszy, w sytuacji gdy charakter i okoliczności czynu oraz jego właściwości osobiste wskazują, że pozostawanie go na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla innych. Podwyższony ma zostać też okres, po którym skazany na dożywocie będzie mógł ubiegać się o warunkowe zwolnienie - z 25 do 35 lat. Taka szansa będzie się jednak wiązać z dożywotnim okresem próby.
Czytaj: MS: Wyższe kary dla zabójców, pedofilów i... nieletnich>>
W ocenie prawników ministerstwo zmierza do "prostego modelu izolacji". - Zakończy się to zapełnieniem jednostek penitencjarnych - na wzór amerykańskiego eksperymentu masowego uwięzienia, który wcale nie przyniósł sukcesu kryminologicznego w zwalczaniu przestępczości. A i same Stany Zjednoczone próbują obecnie od niego odejść - mówi prof. Tomasz Kalisz z Uniwersytetu Wrocławskiego.
Statystyki - systematyczny wzrost
Statystyki z ostatnich lat pokazują, że liczba skazanych na dożywocie systematycznie wzrasta, średnio o kilkanaście osób rocznie, w 2018 r. aż o 30 osób. W 2010 takich osadzonych było 287, w 2015 r. już 363, w 2016 r. - 380, w 2017 r. - 397, w 2018 r. ... 427.
Kobiety stanowią wśród nich niewielką grupę. W 2015, 2016 r. było ich po 13, w 2017, 2018 r. - po 15.
Eksperci: Wbrew standardom światowym i konstytucji
Ewa Dawidziuk, dyrektor Zespołu do Spraw Wykonywania Kar Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, nie ma wątpliwości, że kierunek zaproponowany przez ministerstwo nie jest dobry. - To pozbawia tych skazanych prawa do nadziei i jest zaprzeczeniem wszystkiego tego, co było od lat ukształtowane przez orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, co wywodzi się z artykułu trzeciego Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i co można wywieść z polskiej Konstytucji z artykułu 41 ust. 4 mówiącego o nakazie humanitarnego traktowania - mówi Dawidziuk.
Sprawdź w LEX: Naruszenie dóbr osobistych poprzez osadzenie skazanego w przeludnionej celi >
Profesor Tomasz Kalisz, który jest kierownikiem Katedry Prawa Karnego Wykonawczego dodaje, że kluczem do rozwiązania problemu przestępczości jest zmiana uniwersalnego modelu opartego na założeniu, że skuteczna jest tylko izolacja, na model głęboko zindywidualizowany - oparty m.in. na ocenie ryzyka i dostosowaniu działalności resocjalizacji do potrzeb konkretnego sprawcy. - I w końcu uruchomienia tych instrumentów, ich ustawicznej ewaluacji, oceny, kontrolowania, tak wygląda model pracy z tymi osobami. Nie popełniajmy błędów, których wynik jest już znany - mówi. Podkreśla, że obecnie w Polsce stosowane są bardzo kosztowne sankcje izolacyjne, zakładające daleko idące procesy resocjalizacji, terapii, oddziaływania na sprawców - co powinno być - jak dodaje - kontynuowane i wykorzystywane do tego, by poprzez narzędzia związane z przedterminowym, warunkowym zwolnieniem mogli wyjść na wolność i nie wracali do przestępczości.
Czytaj: W więzieniu do końca kary - warunkowych zwolnień coraz mniej>>
Odbieranie nadziei, tworzenie "bezkarnych więźniów"
W ocenie ekspertów, możliwość starania się o przedterminowe warunkowe zwolnienie jest przy dożywociu kluczowa, bo - jak mówią - więzień ma nadzieję na opuszczenie murów więziennych i motywację do poprawy, resocjalizacji. - Są takie osoby - i to sobie trzeba szczerze powiedzieć – które zapewne nigdy się nie zresocjalizują i nigdy nie będą w stanie prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie. Tyle, że skorzystanie z warunkowego przedterminowego zwolnienia jest zawsze tylko możliwością. To, że ustawodawca mówi, że po odbyciu określonej części kary można skazanego zwolnić, nie oznacza jeszcze, że po upływie tego terminu rzeczywiście to nastąpi. Pamiętam taki przypadek, gdy sąd rozpatrując wniosek o przedterminowe zwolnienie, pytał wielokrotnego zabójcę, co zrobi, gdy wyjdzie na wolność. A ten odpowiedział: postaram się nie zabić. Być może więc sam nie był pewny, że będzie mógł się przed tym powstrzymać – mówi radca prawny, prof. Akademii Leona Koźmińskiego Monika Całkiewicz.
Rozmówcy Prawo.pl oceniają, że bez tej możliwości osadzony, skazany na dożywocie, zaczyna czuć się też bezkarnie. - W tej chwili jest to najsurowsza kara, jaka może zostać wymierzona za przestępstwo. Postawmy się w sytuacji skazanego, któremu wymierzono taką karę, ale z wyłączeniem możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia. Czuje się bezkarny. Dlaczego? Bo państwo nic mu więcej nie może zrobić, nie może go jeszcze surowiej ukarać. Nie ma zarazem żadnej motywacji, by starać się poprawić, by poddać się działaniom resocjalizacyjnym. Nie ma żadnego silnego zewnętrznego bodźca, by powstrzymać się od popełnienia kolejnego przestępstwa - dodaje prof. Całkiewicz.
Sprawdź w LEX: Kontrowersje wokół kary dożywotniego pozbawienia wolności, Marek Derlatka >
- Na czym ma więc polegać resocjalizacja w przypadku takich osób i jak funkcjonariusze Służby Więziennej mają z nimi pracować - pyta retorycznie Dawidziuk.
Ziobro: Bezwzględne dożywocie sposobem na "bestie"
Sam minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro bronił propozycji bezwzględnego dożywocia tłumacząc, że zwiększy to bezpieczeństwo i zapewniał, że nie będzie dotyczyć wszystkich skazanych za zabójstwo. - Zdarzają się bestie w ludzkich skórach(...). Dla takich morderców, dla których nie ma żadnej nadziei na poprawę, a którzy dopuścili się strasznych przestępstw (...) powinno być przewidziane w kodeksie karnym rozwiązanie, które gwarantuje bezpieczeństwo ludzi i poczucie sprawiedliwości - podkreślał.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX:
Dożywocie tylko dla niepoprawnych zabójców >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
