Aplikantka Krajowej Szkoły zwróciła się do RPO o interwencję w sprawie niemożności przyjęcia propozycji objęcia stanowiska asesora prokuratorskiego z uwagi na posiadanie obywatelstwa Ukrainy. Rok temu złożyła za pośrednictwem ukraińskiego konsulatu we Wrocławiu wniosek do prezydenta Ukrainy o zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa, ale do dziś nie został on rozpatrzony.

- W obecnym stanie prawnym aplikant KSSiP po zdaniu egzaminu prokuratorskiego nie może przyjąć propozycji objęcia stanowiska asesora prokuratorskiego, jeśli posiada obywatelstwo państwa obcego. Zakaz posiadania obywatelstwa państwa obcego w tym kontekście jest niezgodny z prawem dostępu do służby publicznej i zasadą równości wobec prawa - uważa rzecznik. 

Analogiczny zarzut można odnieść do zakazu przyjęcia propozycji stanowiska asesorskiego z uwagi na podwójne obywatelstwo. Zakaz ten jest nie tylko niekonstytucyjny, ale też nieracjonalny, gdyż nie bierze pod uwagę oczywistej okoliczności, że w większości państw zrzeczenie się obywatelstwa jest uzależnione od całkowicie uznaniowej zgody głowy państwa, która nie jest związana żadnym terminem podjęcia decyzji.

Skarżąca uczyniła wszystko, aby spełnić wymagania co do objęcia stanowiska asesorskiego. Mimo poświęcenia ponad trzech lat na przygotowanie do służby państwu polskiemu w charakterze śledczego i podjęcia wszelkich starań do spełnienia wymogów ustawowych, nie może tego uczynić z uwagi na nadmiernie rygorystyczny zakaz.

Zgodnie z art. 4 ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury minister sprawiedliwości może wyrazić zgodę na objęcie przez nią stanowiska asesorskiego, mimo posiadania obywatelstwa państwa obcego.

Podsekretarz stanu w MS Dariusz Mazur odpowiedział rzecznikowi, że minister sprawiedliwości dostrzega potrzebę prac legislacyjnych w zakresie przepisów zarówno ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, jak i pozostałych regulacji przewidujących zakaz posiadania obywatelstwa innego państwa przez sędziów i prokuratorów. Jednak resort widzi potrzebę przeanalizowania danych. Należy zatem uwzględnić nie tylko interesy jednostek, ale i państwa, zwłaszcza w kontekście potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa jego i jego mieszkańców. 

W tej sytuacji prof. Marcin Wiącek pyta ministra Waldemara Żurka czy - zgodnie z zapowiedziami- kierownictwu resortu przedstawiono już projekt ustawy znoszący zakaz podwójnego obywatelstwa. Problem zakazu podwójnego obywatelstwa dla asesorów jest szczególnie palący: absolwenci KSSiP z obywatelstwem państwa obcego znajdują się w pułapce prawnej, bo możliwość objęcia stanowiska asesorskiego uzależniona jest od uznaniowej zgody ich państwa pochodzenia na zrzeczenie się obywatelstwa. Jedna z takich osób zwróciła się do RPO o pomoc. To absolwentka III rocznika aplikacji uzupełniającej prokuratorskiej, która poświęciła lata na kształcenie się, a kilkakrotnie bezskutecznie występowała do prezydenta swojego państwa pochodzenia o zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa, a obecnie nie może objąć stanowiska asesorskiego, pozostając bez środków do życia.