Wydana 8 września 2022 r. opinia Rzecznik Generalnej TSUE, pani Julianne Kokott odnosi się do austriackiej sprawy (sygn C‑378/21), jednak dotyczy podobnych sporów, jakie toczą polscy podatnicy z fiskusem na tle zwrotów nadpłaconego VAT. Według tej opinii, podatnik który nadpłacił VAT wskutek zastosowania stawki wyższej, niż należna, może skorygować deklarację i starać się o zwrot nadpłaty. Nie przeszkadza temu fakt, że ciężar ekonomiczny takiej nadpłaty poniósł klient detaliczny, który zapłacił cenę za usługę z wyższą stawką.
Jeśli wyrok będzie podobny do tej opinii - a tak w większości spraw w Trybunale bywa - to można się spodziewać, że podatnicy będą mieli większe szanse na odzyskanie podatku niesłusznie zapłaconego według zawyżonej stawki. Na razie nie mają, bo urzędy skarbowe twierdzą, że - mówiąc w uproszczeniu - nie można odzyskać podatku dwa razy: raz od klienta w cenie towaru, a potem od urzędu skarbowego. Zdaniem fiskusa i niektórych sądów, drugi zwrot doprowadziłby do bezpodstawnego wzbogacenia.
Czytaj też: Terminy zwrotu podatku od towarów i usług >>>
Czy można zainkasować to samo dwa razy
Jak w praktyce wygląda takie wzbogacenie? Modelowym przykładem są toczące się od wielu lat spory sieci operatorów restauracji McDonald's czy kawiarni Starbucks, dotyczące posiłków serwowanych na wynos. Spór dotyczył tego, czy należy stosować stawkę VAT 5 czy 8 proc. Gdy przedstawicielom tych sieci udawało się udowodnić, że niesłusznie zapłacili wyższą stawkę, urzędy skarbowe bynajmniej nie były skore do szybkiego zwrotu nadpłaconego podatku.
Czytaj też:
- Stawka 5% w podatku od towarów i usług - komentarz praktyczny >>>
- Stawka 8% w podatku od towarów i usług - komentarz praktyczny >>>
Przełomem w sprawie stał się ubiegłoroczny wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 22 kwietnia 2021 r. (sygn. C-703/19), w którym Trybunał potwierdził zasadność stosowania stawki 5 proc., o ile sprzedaż posiłku rzeczywiście jest dokonywana na wynos. - W tej chwili polskie sądy konsekwentnie powołują się na stanowisko TSUE i uchylają niekorzystne dla nas decyzje podatkowe - informuje Anna Borys, szefowa ds. relacji korporacyjnych w McDonald's Polska.
Jednak takie uchylanie w podobnych sprawach nie zawsze idzie gładko. Podstawowym argumentem władz skarbowych i niektórych sądów jest to, że podatnik, nawet jeśli zapłacił wyższą stawkę podatku, to i tak nadpłacony podatek odzyskał w zwykłym trybie odliczania podatku naliczonego od należnego. Taki zwrot bywa uważany za bezpodstawne wzbogacenie podatnika.
Podwójny odzysk jest niemoralny
Przykładem takiego orzeczenia jest wyrok NSA z 17 czerwca 2019 r. (sygn. akt I FSK 912/17), dotyczący usług ośrodka sportowo-rekreacyjnego. Tu spór dotyczył stosowania stawki VAT 23 lub 8 proc. (ustawa o VAT zawiera bowiem dość wieloznaczną definicję korzystania z takich obiektów). Sąd stanął po stronie fiskusa, powołując się nie tyle na brzmienie samych przepisów, co na moralny aspekt "podwójnego" odzyskania VAT.
- Zwrot nienależnie zapłaconego podatku na rzecz podatnika doprowadziłby do sytuacji nie do zaakceptowania, tak z prawnego, jak i z moralnego punktu widzenia, skoro uzyskanie zwrotu nadpłaty przez skarżącą prowadziłoby do bezpodstawnego wzbogacenia, z uwagi na brak jednoczesnego zwrotu pobranej części ceny usługobiorcy - napisali sędziowie w uzasadnieniu.
Sprawdź PROCEDURĘ: Postępowanie z powództwa o zapłatę określonej kwoty pieniężnej z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia >>>
Do tego wyroku pojawiło się też zdanie odrębne, w którym zaznaczono, że "nawet w sytuacji, gdy zostanie wykazane, że obciążenie nienależnym podatkiem zostało przerzucone na osoby trzecie, jego zwrot na rzecz podmiotu gospodarczego nie prowadzi koniecznie do jego bezpodstawnego wzbogacenia, gdyż zwiększenie stosowanych cen o kwotę rzeczonego podatku może powodować powstanie po jego stronie szkody związanej ze zmniejszeniem się wielkości sprzedaży".
Do tego zdania odrębnego nawiązał WSA w Rzeszowie w wyroku z 4 czerwca 2020 r. (sygn. I SA/Rz 263/20). Sędziowie zauważyli, że "przekonanie organu na temat wystąpienia po stronie skarżącego bezpodstawnego wzbogacenia nie zostało poparte jakąkolwiek kalkulacją ekonomiczną".
A może to państwo się wzbogaciło
Motyw bezpodstawnego wzbogacenia pojawia się jednak wciąż w wielu decyzjach organów podatkowych. Zdaniem ekspertów, sytuację może odmienić wyrok TSUE w tej sprawie.
Jak zauważa Robert Jaszczuk, partner w SSW Pragmatic Solutions, sprawa nie jest jednoznaczna. - Z punktu widzenia samego tylko prawa podatkowego, jeśli w wyniku wyroku sądu okazywało się, że podatnik płacił zbyt wysoką stawkę VAT, to oczywiście należy mu się zwrot nadpłaty. Jednak jeśli ta sporna stawka dotyczyła sprzedaży detalicznej, to ekonomiczny ciężar zawyżonego podatku ponieśli konsumenci - tłumaczy ekspert. Przytacza fakt, że podatnik - np. restauracja czy siłownia - odzyskiwał zapłacony VAT, choćby wyższy niż by się to należało, w zwykłym trybie.
Sprawdź w LEX: W jaki sposób zaksięgować nadpłatę i zwrot podatku VAT za lata poprzednie i rok bieżący? >>>
Czy jednak to nie Skarb Państwa się nie wzbogacił nienależnie, skoro pobierał zbyt wysoką stawkę podatku? - pyta retorycznie Robert Jaszczuk. Przypomina on, że bywały przypadki, gdzie korzyść Skarbu Państwa była wręcz wymuszana. - Przecież w sprawie posiłków na wynos kilka lat temu pojawiła się interpretacja ogólna, którą stosowano wstecz, zmuszając restauratorów do zapłaty podatku za kilkuletnie okresy - zauważa Jaszczuk. Sugeruje, że opinia Rzecznik Generalnej TSUE w podobnej sprawie dotyczącej podatników z Austrii może przynieść tu pewien przełom.
Podobnie uważa doradca podatkowy Adam Bartosiewicz. - Zwróćmy uwagę, że w wywodzie pani Rzecznik istotne jest zwrócenie uwagi na to, że konsument umawiał się z podatnikiem o cenę brutto. Skorzystał z usługi, bo zaakceptował tę cenę. Tym samym nie może mieć prawa do odzyskania części tej ceny będącej zawyżoną kwotą podatku - mówi.
- Myślę, że wyrok ten może mieć też znaczenie dla innych sporów, już nie tylko o stawkę podatku. Chodzi o różne sytuacje, w których podatnik przerzucił VAT na nabywcę w cenie towaru, np. przy sprzedaży nieruchomości, gdy nie zawsze jest jasne, czy ten podatek trzeba naliczać, a następnie okazało się, że ten podatek jest nienależny i podatnik stara się o jego odzyskanie - zauważa Adam Bartosiewicz.
Czytaj też: Zwrot VAT zapłaconego w Polsce przez zagranicznych podatników >>>
Czytaj też: Czy nienależnie pobrany podatek stanowi nadpłatę, czy nienależne świadczenie - LINIA ORZECZNICZA w LEX >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.