Raport „Straty Skarbu Państwa w VAT – luka podatkowa, oszustwa, wyłudzenia oraz problematyka podatku od towarów i usług w Polsce”, który został sporządzony przez firmę PwC na zlecenie Instytutu Badań Strukturalnych wskazuje na powiększanie się tzw. luki VAT. Według autorów raportu średnia wartość luki podatku VAT wzrosła w latach 2006 - 2012 o kwotę ok. 30 mld PLN. sięgając ok. 40 proc. całkowitych wpływów z tego podatku. Obniżyła się za to efektywność egzekucji zaległości z VAT – od roku 2006 spadła ona o prawie połowę, sięgając ok. 4 proc. całej luki.
Kluczowym zamierzeniem raportu jest próba ukazania, że obecne nastawienie aparatu skarbowego do problemu oszustw podatkowych nie tylko jest nieskuteczne i może być szkodliwe dla polskiej gospodarki. Raport pokazuje, że luka podatkowa rośnie mimo coraz większej determinacji w działaniach aparatu skarbowego.
Jedną z prawdopodobnych przyczyn powiększającej się nieszczelności systemu podatkowego, którą wskazują w raporcie eksperci PwC jest to, że potencjalne korzyści z procederu wyłudzania podatku VAT w znaczący sposób przeważają koszty z tego tytułu. Niewielkie jest ryzyko wykrycia i oczekiwany łagodny wymiar kary. Ponadto rośnie poziom wyrafinowania prawnego i finansowego podmiotów wyłudzających VAT. B beneficjenci wyłudzania podatku VAT są bezkarni, a ich kreatywność i tolerancja na ryzyko wykrycia rosną wraz z pogarszaniem się koniunktury. Brakuje także mechanizmu bieżącej i rzetelnej analizy nieszczelności systemu, a władze podatkowe w niedostatecznym zakresie korzystają z know-how z innych jurysdykcji.
W raporcie eksperci proponują również przykładowe rozwiązania. Na szczeblu UE wskazują m.in. na potrzebę aktywnego udziału Polski w procesie przemian w VAT oraz poparcie rozwiązań skutecznie zwalczających oszustwa. Na szczeblu krajowym należy natomiast między innymi przenieść nacisk organów podatkowych/skarbowych z uczciwych przedsiębiorców na oszustów, czy ulepszyć zasady prowadzenia postępowań.