1. Odpowiedzialność podatnika za zobowiązanie podatkowe


Zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) - dalej o.p., podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Tym samym, podatnik (dłużnik podatkowy) odpowiada za pokrycie długu podatkowego w zobowiązaniowym stosunku podatkowoprawnym. Podatnik ponosi odpowiedzialność majątkową o charakterze osobistym, co oznacza, że wierzyciel może kierować egzekucję do wszystkich rzeczy i prawa majątkowych podatnika. Ponadto, odpowiedzialność podatnika ma charakter nieograniczony, co oznacza, że „obejmować będzie nie tylko składniki majątkowe posiadane przez podatnika w momencie powstania zobowiązania podatkowego, ale cały majątek istniejący w chwili realizowania odpowiedzialności"5.
Zobowiązanie podatkowe powinno być zaspokojone z majątku podatnika6, gdyż tylko z jego obowiązkiem podatkowym, rozumianym jako obowiązek osobisty, jest ono związane. Oznacza to, że nie może ono być zaspokojone z majątku innej osoby, a więc np. umowa o przejęcie długu podatkowego nie będzie wywoływała skutków podatkowych i uwalniała od odpowiedzialności7. Innymi słowy „w świetle przepisów prawa podatkowego brak podstawy do tego, by podatnik mógł w drodze umowy z osobą trzecią zwolnić się w stosunku do Skarbu Państwa, z ciążących na nim z mocy ustawy obowiązków jako podatnika i przenieść te obowiązki na tę osobę trzecią. Umowa taka nie może wywierać żadnych skutków prawnych w zakresie obowiązków jako podatnika wobec Skarbu Państwa, a także powodować zmian w istniejącym już czy też mającym powstać stosunku podatkowym"8.
Podstawą ponoszenia odpowiedzialności jest zawsze przepis ustawy (aktu prawnego). Tym samym, „odpowiedzialność podatkowa ma z nielicznymi wyjątkami charakter obiektywny, co oznacza, że od odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków nałożonych przepisami prawa nie uwalnia brak winy, przyczynienie się innych osób do stanu niezgodnego z prawem itp. Sam fakt niewykonania obowiązku skutkuje automatycznie odpowiedzialnością podatkową"9.