Pytanie

Syn częściowo wyremontował dom swojej mamie w roku 2013. Ma zamiar dokończyć remont domu również w 2013 r. W ramach remontu kupił i kupi jeszcze materiały do remontu. Zapłacił i zapłaci za wynajęcie firmy, która wykona remont.
Czy może być to wykazane jako darowizna?
Jak to należy rozliczyć i kiedy?

Odpowiedź

Pod pewnymi warunkami, przekazanie przez syna rzeczy i praw majątkowych na rzecz mamy stanowi darowiznę podlegającą zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn.

Uzasadnienie

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.) – dalej u.p.s.d., podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy lub praw majątkowych m.in. tytułem darowizny. Na mocy art. 4a ust. 1 takie nabycie może podlegać zwolnieniu od podatku gdy dotyczy darowizny na rzecz wstępnych (m.in. rodziców), pod warunkiem, że:
1) zgłoszą oni nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (według miejsca zamieszkania nabywcy w dniu powstania obowiązku podatkowego, czyli miejsca zamieszkania mamy w dniu przekazania darowizny – § 7 ust. 1 pkt 2 lit. c rozporządzenia Ministra Finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 165, poz. 1371 z późn. zm.) – dalej r.w.o.p.) - w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-8 i ust. 2 u.p.s.d. (czyli od dnia przekazania darowizny w formie rzeczy i praw majątkowych), oraz
2) udokumentują - w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza 9.637 zł (tj. kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 u.p.s.d.) - ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Oznacza to, że przekazane na rzecz mamy rzeczy i prawa majątkowe podlegają zwolnieniu, pod warunkiem zgłoszenia takiej darowizny na formularzu SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od daty przekazania. Dodatkowo w przypadku przekazania środków pieniężnych, których wartość przekracza 9637 zł, otrzymanie należy potwierdzić dowodem. Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje jednak przypadku, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 9637 zł (art. 4a ust. 4 u.p.s.d.).

Co do samej darowizny, sprawa jest oczywista w przypadku przekazania materiałów do remontu. Istotne wątpliwości dotyczą jednak zapłaty za usługę firmy remontowej, ponieważ co do zasady takie świadczenie nie stanowi ani przekazania własności rzeczy ani prawa majątkowego. Jeżeli faktura/rachunek za usługę zostały wystawione na mamę, a syn za nią zapłacił to można powołać się na wyrok NSA z 25 stycznia 2013 r., II FSK 1125/11, zgodnie z którym pojęcia praw majątkowych dla celów u.p.s.d. nie należy interpretować wyłącznie jako aktywa, których nabycie powoduje powiększenie majątku nabywcy, lecz należy przyjąć, że chodzi o korzyść w jakiejkolwiek postaci uzyskanej przez ten majątek. W rezultacie nabycie praw majątkowych tytułem darowizny, o którym jest mowa w art. 1 ust. 1 pkt 2 u.s.p.d., może polegać na świadczeniu na rzecz obdarowanego, sprowadzającego się również do zmniejszenia pasywów obdarowanego poprzez zapłatę długu obdarowanego na rzecz osoby trzeciej. W takim przypadku świadczenie na rzecz mamy w postaci zapłaty za usługę wykonaną na jej rzecz można uznać za nabycie przez nią praw majątkowych tytułem darowizny.
Tego samego traktowania nie można jednak odnosić do sytuacji gdy faktura/rachunek został wystawiony na syna. W takiej sytuacji powstaje wiele wątpliwości co do natury świadczenia na gruncie przepisów ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. z zm.) – dalej k.c., a w konsekwencji czy mamy do czynienia z darowizną opodatkowaną u.p.s.d. czy już przysporzeniem po stronie mamy opodatkowanym podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W celu uniknięcia niepotrzebnych dywagacji i sporów należy ustalić z wykonawcą aby faktury/rachunki za usługi zostały wystawione na mamę lub ewentualnie dane nabywcy na wystawionych wcześniej dokumentach zostały skorygowane z syna na mamę.
Na przyszłość w celu uniknięcia wątpliwości należy przekazywać mamie pieniądze na konto bankowe, z których mama dokona płatności na rzecz wykonawcy.

Jeśli podatnik (mama) był zobligowany do dokonywania zgłoszenia (ponieważ nie jest spełniony warunek, o którym mowa w art. 4a ust. 4 u.p.s.d., tj. przekroczenie wartości przekazań w ciągu ostatnich 5 lat) oraz udokumentowania przekazania środków pieniężnych (w przypadku o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d.) i nie wypełnił chociażby jednego z nich, darowizna podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla I grupy podatkowej (art. 9 ust. 1-2 oraz art. 14-15 u.p.s.d.). W rezultacie opodatkowaniu podlega nabycie przez mamę od syna własności rzeczy i praw majątkowych przekraczającej 9.637 zł. Warto pamiętać, że jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywca obowiązany jest w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania – określanej na dzień przekazania - ponad kwotę wolną od podatku (czyli podstawą opodatkowania jest kwota ponad 9.637 zł), według następującej metody:
1) kwota nadwyżki wynosi do 10.278 zł – podatek w wysokości 3 proc.,
2) kwota nadwyżki wynosi od 10.278 zł do 20.556 zł – podatek w wysokości 308,30 zł i 5 proc. nadwyżki ponad 10.278 zł,
3) kwota nadwyżki wynosi ponad 20.556 zł – podatek w wysokości 822,20 zł i 7 proc. nadwyżki ponad 20.556 zł.
Ponadto, w przypadku konieczności zapłaty podatku mama byłaby zobligowana do złożenia w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego (dzień przekazania darowizny), właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe na formularzu SD-3 o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania (np. umowa i faktury/rachunki/paragony za wykonaną usługę, faktury/rachunki/paragony za nabyte materiały).