Resort pracy chce uszczelnienia przepisów przewidujących możliwość wydania decyzji zobowiązujących ubezpieczonych do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ZUS.

Obecnie, zgodnie z art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie można żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli świadczeniobiorca zawiadomił ZUS o okolicznościach, które spowodowały ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to były one nadal wypłacane. W pozostałych wypadkach nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych emerytur, zasiłków i rent za okres dłuższy niż 3 lata.

Zatem obecne przepisy określają jedynie okres, za który ZUS może żądać zwrotu pieniędzy, ale nie przewidują okresu, po upływie którego nie może tego robić. Natomiast art. 84 ust. 7 ustawy stanowi, że należności te przedawniają się po upływie 10 lat, jednak bieg tego terminu rozpoczyna się dopiero od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. Taka konstrukcja przepisów powoduje, że ZUS nie jest ograniczony jakimkolwiek czasem do wydania decyzji zobowiązującej do zwrotu świadczeń. Niekwestionowanym jest to, że osoba, która je pobrała, musi liczyć się z ich zwrotem i muszą to przewidywać odpowiednie przepisy. Jednakże powinny one przewidywać czas, w którym byłoby możliwe wydanie odpowiedniej decyzji.

Dlatego resort pracy proponuje dodać ust. 7a do art. 84 ustawy systemowej, który ureguluje kwestię przedawnienia w tym zakresie. Zgodnie z propozycją, decyzja zobowiązująca do zwrotu kwot pobranych z ubezpieczeń społecznych nie może być wydana później niż w terminie 5 lat od ostatniego dnia okresu, za który ubezpieczony dostawał świadczenie.

Takie rozwiązanie, zdaniem minister pracy, jest komplementarne do regulacji przewidującej, że należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej.

Projekt zawiera przepis przejściowy, zgodnie z którym od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej ZUS nie wyda decyzji w tym zakresie, jeżeli minęło ponad 5 lat od czasu, za który je pobrano. Natomiast jeśli decyzja została już wydana, zainteresowany będzie mógł odwołać się od niej do sądu. Nowe przepisy będą miały zastosowanie do rozpoznawania odwołań od decyzji ustalających kwoty świadczeń oraz odsetki i koszty upomnienia wniesionych i nierozpatrzonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji.

Proponowane regulacje miałyby dotyczyć decyzji wydawanych nie tylko przez ZUS, ale też przez prezesa KRUS, ponieważ problem nienależnie pobranych świadczeń dotyczy zarówno świadczeń krótko- jak i długoterminowych. Nowelizacja obejmuje świadczenia przysługujące na podstawie ustaw o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a także świadczenia pieniężne wypłacane przez ZUS na mocy odrębnych przepisów, np. ustaw o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, rencie socjalnej czy świadczeniach przedemerytalnych.

Agnieszka Rosa