Osoby zagrożone marginalizacją ze względu na bezrobocie, niepełnosprawność czy chorobę psychiczną, które mają trudności w znalezieniu pracy, dzięki pracy w spółdzielniach socjalnych dostają szansę na aktywizację społeczną i zawodową, integrację oraz podniesienie swoich kwalifikacji. Spółdzielnie zajmują się głównie działalnością usługową, ale również: edukacją, handlem detalicznym, pomocą społeczną oraz działalnością sportowo-rekreacyjną. Spółdzielnie prowadzą też warsztaty i zajęcia dodatkowe.
Celem ustawy z 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2494) jest wprowadzenie ułatwień w zakładaniu spółdzielni socjalnych, uelastycznienie i usprawnienie ich funkcjonowania, a także uporządkowanie przepisów dotyczących instrumentów wsparcia na założenie spółdzielni i przystąpienie do niej zainteresowanych osób oraz wzmocnienie reintegracji społecznej i zawodowej osób z grup narażonych na wykluczenie społeczne, pracujących w spółdzielniach socjalnych.
Ustawa wzmacnia pozycję pracowników spółdzielni socjalnej przez ponowne zdefiniowanie przedmiotu jej działalności: prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa nie tylko w oparciu o osobistą pracę członków spółdzielni socjalnej, ale również pracowników niebędących jej członkami.
Nowelizacja doprecyzuje również obszar działania spółdzielni socjalnej przez wskazanie, że spółdzielnia socjalna działa na rzecz reintegracji społecznej i zawodowej nie tylko członków spółdzielni, ale również pracowników spółdzielni niebędących jej członkami, a pochodzących z grupy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Ustawa rozszerza katalog osób, które mogą zakładać i przystąpić do spółdzielni socjalnej w charakterze członka lub osoby świadczącej pracę na rzecz spółdzielni, o poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu lub niewykonujących innej pracy zarobkowej opiekunów osób niepełnosprawnych, z wyłączeniem opiekunów osób niepełnosprawnych pobierających świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna.
Zmniejszono też liczbę założycieli spółdzielni socjalnej z pięciu do trzech osób (jeżeli założycielami są osoby fizyczne), o ile pozostały skład członkowski zostanie uzupełniony w ciągu 12 miesięcy.
Wprowadzony został nowy profil spółdzielni socjalnej – o charakterze usługowym.
Ważną zmianą jest umożliwienie refundowania składek na ubezpieczenie społeczne (składki emerytalnej, rentowej i chorobowej) oraz części kosztów osobowych pracodawcy (odpowiadającej składce na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe) opłacanych za pracowników spółdzielni socjalnej niebędących członkami spółdzielni, a będących osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym.
Spółdzielnie socjalne będą mogły ubiegać się o środki na finansowanie kosztów wynagrodzenia dla bezrobotnego lub poszukującego pracy opiekuna osoby niepełnosprawnej bądź też poszukujących pracy bez zatrudnienia lub niewykonujących innej pracy zarobkowej do 30 roku życia oraz po ukończeniu 50 lat. Utworzenie stanowiska pracy dla ww. kategorii osób może zostać objęte wsparciem w wysokości do kwoty minimalnego wynagrodzenia przez 6 miesięcy.
Przepisy przewidują również możliwość ubiegania się w PFRON o środki na podjęcie działalności gospodarczej w ramach spółdzielni socjalnej. Nowe przepisy umożliwiają praktyki zawodowe w spółdzielni socjalnej lub u innego pracodawcy osobom, które uczestniczą w warsztatach terapii zajęciowej.
Zgodnie z przepisami ustawy, spółdzielnie socjalne będą mogły tworzyć konsorcjum spółdzielcze, co pozwoli im wspólnie organizować sieć produkcji, handlu i usług, promować działania spółdzielcze oraz wspólnie występować w zamówieniach publicznych.
Ustawa wejdzie w życie 31 marca 2018 roku, z wyjątkiem przepisu zwalniającego spółdzielnie socjalne ze składek na Krajową Radę Spółdzielczą, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2018 r.