Chodzi o ustawę z 28 lipca 2023 r. o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym, która zmieniła m.in. ustawę z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym i ustawę z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców. Znowelizowane przepisy tej ostatniej ustawy obowiązują od soboty, 19 sierpnia 2023 r. Do ustawy o czasie pracy kierowców dodano dwie regulacje (odpowiednio dodane ust. 2 i 3 do art. 24 tej ustawy):
- w przypadku kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach przewozów drogowych nie stosuje się art. 26(1)par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.),
- pracodawca może zakazać kierowcy jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy, o ile jest to uzasadnione względami bezpieczeństwa w transporcie drogowym lub koniecznością przestrzegania przepisów socjalnych w transporcie drogowym.
Więcej piszemy o tym w Legal Alert.
Czytaj również:
Nagroda pocieszenia dla pracodawców zatrudniających kierowców w transporcie międzynarodowym
Zmiany w terminach wypłaty wynagrodzenia dla kierowców
Komu pracodawca może zakazać pracy u innego pracodawcy
Zgodnie z art. 26(1) k.p. pracodawca nie może zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy. Regulacji tej nie stosuje się w razie zawarcia umowy o zakazie konkurencji (w zakresie określonym w tej umowie) oraz wówczas, gdy przepisy odrębne tak stanowią.
Wprowadzono zatem niestosowanie do kierowców przepisów wprost wyłączających możliwość swobodnego zakazania podejmowania innej pracy. Wyłączenie stosowania art. 26(1) k.p. obejmuje wszystkich kierowców pozostających w stosunku pracy. Ustawę o czasie pracy kierowców stosuje się bowiem do wszystkich kierowców wykonujących przewóz drogowy (przejazd w całości lub w części po drodze publicznej z ładunkiem lub bez, pojazdem przeznaczonym do przewozu osób lub rzeczy). To wyłączenie nie daje jednak jeszcze podstaw do ustalenie przez pracodawcę jednostronnie zakazu podejmowania innej aktywności zarobkowej. Pracodawca nie ma (i nie miał przez wejściem w życie art. 26(1) k.p.) możliwości swobodnego, jednostronnego zakazania podejmowania innej pracy. Sens art. 26(1) k.p. jest nieco inny - podkreśla swobodę podejmowania pracy oraz ograniczenie nawet umownego zakazania podejmowania innej pracy (wyjątkiem jest umowa o zakazie konkurencji).
Czytaj w LEX: Pakiet mobilności - konsekwencje w zakresie zatrudniania pracowników >
Wprost na ustanowienie jednostronnego zakazu wskazuje już jednak nowy art. 24 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców. Obejmuje możliwość zakazania kierowcy:
- pracy w ramach stosunku pracy zawartego z innym pracodawcą lub
- pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy.
Przykład: Czy możliwość zakazania kierowcy wykonywania innej pracy dotyczy tylko takiej pracy, w ramach której byłby kierowcą?
Nie, zakaz może obejmować każdy rodzaj pracy. Nie ma tu znaczenia to, jakie czynności (zadania) kierowca będzie realizował ale sam fakt potencjalnego wpływu zmęczenia itp. na bezpieczeństwo wykonywanych przewozów w ramach transportu drogowego.
Druga grupa przede wszystkim dotyczy umów cywilnoprawnych (umowy o świadczenie usług, do których stosujemy przepisy o zleceniu), ale nie tylko. Obejmować to może jakikolwiek stosunek prawny nie tylko o charakterze zarobkowym. „Świadczenie pracy” nie może być w tym przypadku ograniczane jedynie do celu zarobkowego, takie ograniczenie nie zostało wprowadzone do owych przepisów. Przykładowo zakres przewidziany w nowym przepisie art. 24 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców obejmuje umowę wolontariacką.
Czytaj też w LEX: Czas pracy kierowców i tachografy >>
Pracodawca musi dać czas na rozwiązanie istniejących umów
Przepis nie ogranicza się jedynie do możliwości zakazu podjęcia innego zatrudnienia już w trakcie trwania zatrudnienia u pracodawcy, który taki zakaz chciałby wprowadzić (zakaz na przyszłość), ale również samego pozostawania w już istniejącym (nawet na długo przed zatrudnieniem na stanowisku kierowcy u danego pracodawcy). Narzucenie takiego zakazu skutkowałoby więc koniecznością zakończenia takich umów. W takiej sytuacji pracodawca oczywiście musi zakreślić termin możliwy do zrealizowania, z uwzględnieniem wiążących kierowcę ustawowych lub umownych okresów wypowiedzenia wynikających z zawartych już umów.
Przy ustanawianiu zakazu pracodawca musi brać pod uwagę wskazane w przepisach przesłanki - zakaz może być ustanowiony tylko wówczas, gdy:
- jest to uzasadnione względami bezpieczeństwa w transporcie drogowym lub
- koniecznością przestrzegania przepisów socjalnych w transporcie drogowym.
Sprawdź również książkę: Ustawa o czasie pracy kierowców. Komentarz >>
Transport drogowy to nie to samo co przewozy drogowe
Bez zaistnienia tych – bardzo szerokich w praktyce – przesłanek zakaz nie może być ustanowiony. Jakkolwiek względy bezpieczeństwa właściwie zawsze mogą być uzasadnieniem (trudno polemizować z ogólnym stwierdzeniem, że wykonywanie innej pracy może skutkować niewystarczającym wypoczynkiem, a tym samym powstaje przemęczenie, które wprost wpływa na bezpieczeństwo w związku z prowadzeniem pojazdu), to ważne jest wskazanie przez ustawodawcę na bezpieczeństwo i przepisy socjalne „w transporcie drogowym”.
Ilekroć w przepisach ustawy o czasie pracy kierowców jest mowa o transporcie drogowym, chodzi o transport drogowy w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym. Jest to zatem krajowy lub międzynarodowy transport drogowy, czyli podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi. Pojęcie transportu drogowego obejmuje także:
- każdy przejazd drogowy wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do działalności gospodarczej, niespełniający warunków przewozów na potrzeby własne,
- działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy,
- działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa przy przewozie osób.
Część kierowców wykonując przewozy drogowe nie wykonuje transportu drogowego (przede wszystkim, gdy pracodawca nie jest przedsiębiorcą). Jakkolwiek zawsze można mówić o bezpieczeństwie przy przewozach drogowych, to nie można zastosować oceny bezpieczeństwa w transporcie drogowym skoro kierowca nie wykonuje transportu drogowego.
Przy takich określeniach użytych przez ustawodawcę należy przyjąć, że zakaz podejmowania innej aktywności można ustalić tylko dla kierowców zatrudnionych w transporcie drogowym.
Sprawdź w LEX: Czy kierowca busa zatrudniony przez polskiego przewoźnika podczas przewozów międzynarodowych podlega zagranicznym przepisom? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
