Wydatki na bhp zleceniobiorców zwolnione ze składek na ubezpieczenia społeczne

Stosownie do art. 304 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z pźn. zm.) dalej k.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o ktrych mowa w art. 207 2 k.p., osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą. Z 3 art. 304 k.p. wynika, że obowiązki określone w art. 207 2 k.p. stosuje się odpowiednio do przedsiębiorcw niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy bądź prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą. Nie ulega więc wątpliwości, że zakresem regulacji art. 304 1 k.p. objęte są m.in. osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do ktrej zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Powyższe oznacza, że zleceniobiorca może otrzymać od zleceniodawcy świadczenia rzeczowe wynikające z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy (np. odzież roboczą, środki higieny osobistej) ekwiwalenty za te świadczenia, czy też ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego. Tego rodzaju świadczenia stanowią dla zleceniobiorcy przychód z tytułu umowy zlecenia (umowy o świadczenie usług) w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychód z tytułu umowy zlecenia (umowy o świadczenie usług), w której odpłatność za jej wykonywanie określono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie – co wynika z art. 18 ust. 3 oraz art. 20 ust. 1 w zw. z art. 18 ust. 1 oraz art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) – dalej u.s.u.s., stanowi zaś podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy.
Na mocy § 6 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.) – dalej r.p.w.s., wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego, są wolne od składek na ubezpieczenia społeczne. Z literalnego brzmienia § 1 oraz § 5 r.p.w.s., w brzmieniu obowiązującym przed 1 sierpnia 2010 r., wynikało jednak, że przepisów r.p.w.s., w tym § 2 ust. 1 pkt 6), nie stosuje się przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorców. Ten stan rzeczy zmienił jednak wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 lutego 2010 r., P 16/09 (Dz. U. Nr 31, poz. 167).
W wyżej wymienionym wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 2 ust. 1 pkt 6) r.p.w.s., przez to, że nie dotyczy zleceniobiorców wykonujących pracę w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę w zakresie wartości świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalentów za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalentów pieniężnych za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego, jest niezgody z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis § 2 ust. 1 pkt 6) r.p.w.s., traci moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.