Czy należy ująć jako zagrożenie biologiczne z wyszczególnieniem jako odrębne zagrożenia czynników biologicznych tj. salmonella, jad kiełbasiany czy też czerwonka i określeniem potencjalnych skutków dla każdego z nich, skoro spożywający mają do czynienia z gotowym posiłkiem?
Czy w i wystarczającym dla pracowników spożywających posiłki na stołówce, będzie określenie jako zagrożenie - żywienie zbiorowe, którego skutkiem może być zatrucie pokarmowe?
Obowiązek przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy oraz dokumentowania tego ryzyka, a także dokumentowania i zabezpieczania prac prowadzonych w narażeniu na czynniki biologiczne wynika z ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. Ocena ryzyka zawodowego i jego udokumentowanie jest podstawą do prowadzenia profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników w zakładzie pracy. Definicja ryzyka zawodowego znajduje się w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) – dalej r.b.h.p. Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. Zgodnie z r.b.h.p. pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i higienę pracy, szczególnie poprzez ograniczanie ryzyka zawodowego w wyniku właściwej organizacji pracy oraz stosowania koniecznych środków profilaktycznych, a także informowania i szkolenia pracowników. Działania te, powinny być podejmowane na podstawie ogólnych zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w tym szczególnie poprzez: przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego i ograniczenie tego ryzyka; likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania; dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika (odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji i pracy, z uwzględnieniem zmniejszenia uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie, oraz ograniczenia negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników); stosowanie nowych rozwiązań technicznych; zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i innych materiałów - bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi; nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej; instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Oceniając ryzyko zawodowe pracodawca powinien uwzględnić wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac. Pracodawca zobowiązany jest również do prowadzenia dokumentacji oceny ryzyka zawodowego oraz do zastosowania niezbędnych środków profilaktycznych.
Z opisanych wyżej wymagań i procedur, pochodzących z przepisów k.p. oraz r.b.h.p. nie wynika, aby oceną ryzyka zawodowego pracodawca miał również obejmować zbiorowe żywienie pracowników w stołówce zakładowej (jadalni), ocena bowiem dotyczy stanowisk pracy oraz wykonywanych prac a także predyspozycji pracownika. Do tej kategorii nie można zaliczyć zbiorowego żywienia.
Również niebezpieczne czynniki biologiczne należy rozpatrywać jako związane ze stanowiskiem pracy i wykonywaną pracą. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.) – dalej r.s.c.b. określa czym jest zagrożenie biologiczne w środowisku pracy. Zagrożeniem biologicznym są mikro i makroorganizmy oraz struktury i substancje wytwarzane przez te organizmy, które występując w środowisku pracy wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób pochodzenia zawodowego. Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują drobnoustroje komórkowe, pasożyty wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia. W załączniku 2 do r.s.c.b. znajduje się wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych. Nie ma w tym wykazie narażenia na czynniki biologiczne związane ze spożywaniem posiłków podczas zbiorowego żywienia w stołówce zakładowej (jadalni).
Kazimierz Kościukiewicz