Mikroprzedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą przy pomocy i wsparciu współmałżonków, zgłoszonych do ZUS jako osoby współpracujące z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, mieli problem ze skorzystaniem z dobrodziejstwa tarczy antykryzysowych (tj. zwolnienia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za marzec, kwiecień i maj 2020 r. i uzyskaniem dofinansowania wynagrodzeń). A ostatnio pojawiła się także wątpliwość co do tego, czy będą mogli skorzystać z pomocy finansowej, oferowanej przez Polski Fundusz Rozwoju. Wszystko przez system ubezpieczeń społecznych a właściwie kod 0511, po którym ZUS identyfikuje osoby współpracujące z osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Bez względu na to, czy taka osoba jest pracownikiem, dla Zakładu jest osobą współpracującą, a skoro tak, to mikroprzedsiębiorca nie byłby wstanie spełnić warunków uprawniających do skorzystania z tarczy finansowej, czyli posiadania przynajmniej jednego pracownika.
Zobacz procedurę w LEX: Łączenie różnych formy pomocy – zwolnienie ze składek ZUS i pomoc ze środków FP, FGŚP >
Z danych przekazanych serwisowi Prawo.pl przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wynika, że na dzień 30 czerwca 2020 r. (według stanu bazy na 1 lipca br.) ubezpieczonych, dla których został zaewidencjonowany w systemie SEKiF (za okres rozliczeniowy maj br.) przypis składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu bycia osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność oraz z osobą fizyczną, o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (kod tytułu ubezpieczenia 0511) i jednocześnie z tytułu bycia pracownikiem (kod tytułu ubezpieczenia 01XX) było 3,1 tys. osób.
Czytaj w LEX: Przedsiębiorcy i osoby współpracujące jako podmioty podlegające ubezpieczeniom społecznym >
Definicja definicji nierówna
Zgodnie z art. 2 Kodeksu pracy, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Natomiast w myśl art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.
Jakie to kryteria?
Otóż ww. ust. 11 stanowi, że za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Czytaj w LEX: Pomoc publiczna udzielana w związku z koronawirusem >
Tymczasem zgodnie z definicją zawartą w regulaminie PFR, pracownik oznacza osobę fizyczną, która zgodnie z przepisami polskiego prawa pozostaje z beneficjentem w stosunku pracy oraz została zgłoszona przez beneficjenta do ubezpieczenia społecznego na dzień ustalania stanu zatrudnienia beneficjenta dla potrzeb określenia maksymalnej wysokości Subwencji Finansowej przysługującej beneficjentowi, z zastrzeżeniem, że stan zatrudnienia określa się w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy lub współpracującą z beneficjentem, niezależnie od formy prawnej tej współpracy (w szczególności na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenia lub umowa o dzieło), która była zgłoszona przez beneficjenta do ubezpieczenia społecznego na dzień ustalania stanu zatrudnienia dla potrzeby określenia maksymalnej wysokości Subwencji Finansowej przysługującej beneficjentowi.
Beneficjentem jest natomiast przedsiębiorca w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców, posiadający status mikroprzedsiębiorcy lub MŚP, wnioskujący do PFR o udzielenie Subwencji Finansowej lub któremu PFR udzielił Subwencji Finansowej.
- Na gruncie art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby prowadzące działalność gospodarczą i korzystające z pomocy swoich bliskich, z którymi pozostają w gospodarstwie domowym, bez względu na to, czy zatrudnią domownika na umowę o pracę, czy nawet będą współpracować bez umowy i nieodpłatnie, muszą ubezpieczać go jako osobę współpracującą z osobą prowadzącą działalność gospodarczą – mówi Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego. I dodaje: - Definicja pracownika w regulaminie PFR jest znacznie szersza, niż w K.p. Umożliwia uwzględnienie osoby współpracującej w stanie zatrudnienia bez względu na podstawę prawną współpracy. Daje prymat pozycji płatnika składek danej osoby, a nie podstawie prawnej zatrudnienia. Natomiast status osoby współpracującej ważny jest przede wszystkim ze względów ubezpieczeniowych.
Z kolei Paweł Sych, radca prawny, starszy prawnik zarządzający Zespołem Ochrony Danych Osobowych w kancelarii PCS Paruch Chruściel Schiffter wskazuje, że za osobę współpracującą na potrzeby ZUS uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. - Nie ma w tym wypadku znaczenia, czy zawarta jest z taką osobą umowa o pracę czy też nie. Współpraca może odbywać się na innej podstawie i wówczas w każdym przypadku taka osoba jest zgłoszona do ubezpieczeń z kodem 0511. Art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wprost wskazuje, że pracownik, który spełnia kryteria osoby współpracującej traktowany jest jako osoba współpracująca – ma to skutki przede wszystkich w obowiązku podlegania ubezpieczeniom oraz wysokości podstawy do obliczania składek. Uznanie współmałżonka za osobę współpracującą nie pozbawia go jednak statusu pracownika na gruncie kodeksu pracy – zaznacza mec. Paweł Sych.
Sprawdź również książkę: Tarcza antykryzysowa. Szczególne rozwiązania w prawie podatkowym, rozliczeniach ZUS i wybranych aspektach prawa pracy związane z COVID-19 >>
Wsparcie dla przedsiębiorców i ich współpracujących
Bartosz Marczuk, wiceprezes PFR potwierdził serwisowi Prawo.pl, że przedsiębiorcy, którzy mają współmałżonka jako pracownika, mogą ubiegać się o pomoc z traczy finansowej PFR. Jak powiedział, funkcjonalność działa już od ubiegłego tygodnia. Wcześniej na Twitterze wiceprezes Polskiego Funduszu Rozwoju napisał: "Ważny dla firm rodzinnych komunikat dot. Tarczy MSP Grupy PFR. Przedsiębiorcy, którzy mają tylko np. współmałżonka jako pracownika (tzw. osoba współpracująca) mogą ubiegać się o pomoc."
W komunikacie PFR z kolei podkreślono, że na potrzeby ustalenia statusu mikroprzedsiębiorcy albo MŚP, przez pracownika rozumie się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, przy czym za pracowników nie uważa się pracowników na urlopach macierzyńskich, ojcowskich, rodzicielskich, wychowawczych i zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego. Możemy też przeczytać, że przedsiębiorca może zaliczyć w ogólnej liczbie pracowników, ustalanej na potrzeby określenia statusu mikroprzedsiębiorcy albo MŚP, tzw. osobę współpracującą, zgłoszoną do ubezpieczeń społecznych pod kodem 0511, pod warunkiem, że osoba ta jest jednocześnie pracownikiem.
Zaznaczono też, że w przypadku, gdy osoba współpracująca nie jest pracownikiem, przedsiębiorca nie uwzględnia tej osoby w ogólnej liczbie pracowników ustalanej na potrzeby określenia statusu mikroprzedsiębiorcy albo MŚP, niemniej jednak, w przypadku mikroprzedsiębiorcy, uwzględnia tę osobę na potrzeby wyliczenia kwoty subwencji finansowej.
Zobacz procedurę w LEX: Udzielenie mikroprzedsiębiorcy pożyczki na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności w związku z pandemią koronawirusa >
Jak twierdzi mec. Paweł Sych, jednym z kryteriów ustalenia statusu mikro-, małego i średniego przedsiębiorcy jest średnioroczne zatrudnienie. - Ponieważ definicja nie reguluje pojęcia zatrudnienia i pracownika, należy w tym celu skorzystać z definicji kodeksu pracy. Dlatego też przy ustalaniu zatrudnienia osoba współpracująca, która jest pracownikiem na gruncie kodeksu pracy, jest uwzględniana w średniorocznym zatrudnieniu (w tym wypadku na potrzeby ubiegania się o pomoc z PFR), pomimo iż na gruncie ubezpieczeń społecznych osoby te nie są traktowane jak pracownicy. Są to jednak odrębne sfery i nie powinny być ze sobą łączone – tłumaczy mec. Sych.
Czytaj w LEX: Tarcza antykryzysowa - pakiet zmian w podatkach w związku z koronawirusem >
Dodatkowo, jak mówi, zgodnie z komunikatem PFR, osoby współpracujące, które nie są pracownikami przedsiębiorcy, pomimo że nie są wliczane do liczby osób zatrudnionych na potrzeby ustalenia statusu mikro-, małego lub średniego przedsiębiorcy - mogą zostać uwzględnione w wyliczeniu subwencji. W praktyce oznacza to, że koszty ponoszone na takie osoby mogą zostać dofinansowane przez PFR, pomimo że nie są pracownikami. Przedsiębiorca ma obowiązek opłacać za takie osoby składki jak również może wypłacać im wynagrodzenie. Zgodnie z komunikatem PFR, koszty te mogą również zostać uwzględnione we wniosku o uzyskanie pomocy.
Czytaj również: Nie każdego zwolnią ze składek - ZUS stawia warunki, których nie ma w prawie
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.