Nowelizacja ustawy wraz z przygotowanymi przepisami wykonawczymi ureguluje zagadnienia bezpieczeństwa ruchu kolejowego, w tym uzyskiwanie kwalifikacji zawodowych przez maszynistów. Projekt ustawy stanowi realizację jednego z 10-ciu punktów „Pakietu dla bezpieczeństwa na kolei”, ogłoszonego 31 maja 2012 r. przez ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej.
W projekcie nowelizacji ustawy kompleksowo uregulowano zasady szkolenia maszynistów. Zawarto w nim także upoważnienie do określenia - w rozporządzeniu - szczegółowego programu i czasu szkolenia kandydatów na maszynistów, warunków zdrowotnych, jakie powinny spełniać osoby ubiegające się o uprawnienia do prowadzania pojazdów kolejowych, a także zasady doskonalenia zawodowego maszynistów.
Zgodnie z prawem Unii Europejskiej, projekt nowelizacji ustawy określa ponadto standardy funkcjonowania ośrodków szkolenia i egzaminowania maszynistów oraz uznawania ośrodków z innych państw członkowskich UE. Uwzględnione rozwiązania przyczynią się do wzrostu zainteresowania kształceniem w zawodach związanych z transportem kolejowym. Osoby, które legitymują się odpowiednim wykształceniem kierunkowym, będą mogły przystępować do egzaminu w celu uzyskania licencji maszynisty bez konieczności uprzedniego ukończenia szkolenia teoretycznego. Projekt określa harmonogram przechodzenia do nowego systemu uznawania kwalifikacji zawodowych dla maszynistów, którzy nabyli uprawnienia na podstawie dotychczasowych przepisów prawa krajowego, a także dla kandydatów na maszynistów, którzy realizują dotychczasowy cykl szkolenia.
Następny obszar tematyczny unormowany w projekcie odnosi się do ujednolicenia standardów bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Przewidziano, że minister właściwy ds. transportu będzie przygotowywał w rozporządzeniu wytyczne dotyczących najważniejszych procedur bezpieczeństwa ruchu kolejowego, szczególnie związanych z pracą personelu kolejowego, eksploatacją pojazdów kolejowych oraz urządzeń zapewniających bezpieczeństwo ruchu kolejowego. Zgodnie z przyjętą w projekcie ustawy koncepcją, warunkiem dopuszczenia przewoźników kolejowych i zarządców infrastruktury do wykonywania działalności na sieci kolejowej w Polsce będzie stosowanie wzorcowych instrukcji i wytycznych wydawanych przez prezesa UTK. W praktyce umożliwi to upowszechnienie spójnych i jednolitych zasad obowiązujących przy przewozach koleją.
Kolejnym celem projektowanej ustawy jest wyeliminowanie praktyk związanych z pracą maszynistów. Chodzi o te praktyki, które mają negatywny wpływ na bezpieczeństwo ruchu kolejowego. Wprowadzono mechanizmy monitorowania czasu pracy maszynistów i nakładania kar w przypadku występowania nieprawidłowości zagrażających bezpieczeństwu ruchu kolejowego.
W tym celu prezes UTK otrzyma nowe uprawnienia, które umożliwiają egzekwowanie od maszynistów oświadczeń zawierających szczegółowe informacje na temat czasu pracy, a także ewentualnego świadczenia pracy na rzecz więcej niż jednego przewoźnika kolejowego. Jest to jednocześnie wstęp do nowej ustawy o czasie pracy maszynistów, która powinna być uchwalona w 2013 r. Przewidziano ponadto, że udostępnianie obsługi maszynistów będzie zastrzeżone wyłącznie dla przewoźników kolejowych, którzy posiadają ważny certyfikat bezpieczeństwa.
Projekt nowelizacji przewiduje zmiany w ustawie z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym oraz nowelizacji przedmiotowej ustawy z 25 czerwca 2009 r.