Czy pracodawca ma obowiązek przeprowadzać ocenę ryzyka zawodowego na każdym stanowisku pracy, czy tylko na niektórych, a jeżeli tak, to na jakich?
Ustawodawca w art. 226 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), nałożył na pracodawcę obowiązek przeprowadzania oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego występującego przy określonych pracach i związanego z wykonywaną pracą oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną praca, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Ocena ryzyka zawodowego, czyli działanie mające na celu określenia poziomu ryzyka zawodowego i jego dopuszczalności, jest systematycznym badaniem wszystkich aspektów pracy, umożliwiającym stwierdzenie:
• jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika
• czy zagrożenia te można wyeliminować, a jeżeli nie, to jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z tymi zagrożeniami.
Polski Komitet Normalizacyjny swego czasu wprowadził do użytku Polską Normę PN-N-18002 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Norma ta zawiera ogólne wytyczne postępowania przy przeprowadzaniu oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz ogólne zasady przygotowania oceny ryzyka. Norma jest zalecana do stosowania przez Centralny Instytut Ochrony pracy oraz jest powszechnie stosowana przez zespoły oceny ryzyka zawodowego w zakładach pracy. Na bazie tej normy CIOP-PIB skonstruował, przydatny w ocenie ryzyka zawodowego, komputerowy program STER.
Niekiedy wątpliwości budzi pojęcie „przy określonych pracach” - wg wyjaśnień resortu pracy, a także Państwowej Inspekcji Pracy, zawarte w rozporządzeniu określenie „przy określonych pracach” oznacza, że ocena ryzyka nie musi być dokonywana na wszystkich stanowiskach pracy. Obowiązek oceny ryzyka i jego dokumentowania dotyczy sytuacji, kiedy to ryzyko rzeczywiście występuje - konieczne jest więc sprawdzenie, czy ryzyko zawodowe przy danej pracy istnieje. Ponadto, jeśli w zakładzie pracy jest grupa stanowisk, na których wykonywane są takie same zadania w takich samych warunkach, jak np. stanowiska komputerowe w banku, czy stanowiska kasjerek w markecie itp. – wystarczające jest dokonanie oceny na jednym z tych stanowisk.
Pojawiają się również pytania, czy ocena ryzyka zawodowego jest konieczna na stanowiskach pracy takich jak obsługa komputera. Otóż na stanowiskach pracy wyposażonych w komputery również należy przeprowadzać ocenę i dokumentować ryzyko zawodowe. Jest to konieczne z tego względu, że na stanowiskach komputerowych występują czynniki uciążliwe (nie zaś szkodliwe), które również są przyczyną przewlekłych dolegliwości, takich jak bóle pleców, barków i rąk, choroba zwyrodnieniowa nadgarstków (cieśni nadgarstka) oraz problemy ze wzrokiem. Dolegliwości te, jednoznacznie wiązane z długotrwałą, monotonną obsługą komputera, zobowiązują pracodawców do przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego na tych stanowiskach. Przypomnijmy, że głównym celem oceny ryzyka zawodowego jest poprawa warunków pracy oraz ochrony życia i zdrowia pracowników. Od sposobu przeprowadzenia tej oceny zależy w dużej mierze skuteczność funkcjonującego w wielu firmach systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. W systemie zarządzania bhp ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza się w sposób usystematyzowany i jest ona traktowana jako proces ciągły, dający rzeczywiste i skuteczne podstawy do poprawy warunków pracy. Współudział pracowników w jej przeprowadzaniu może zwiększyć ich zaangażowanie w rozwiązywanie problemów związanych z bhp.