Odpowiedź: Ustawa o umorzeniu należności powstałych z niezapłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność wejdzie w życie 15 stycznia 2013 r. Z przewidzianej w tej ustawie procedury umorzenia nieopłaconych składek będą mogły skorzystać osoby, które w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, przed dniem 1 września 2012 r. zakończyły prowadzenie pozarolniczej działalności i nie prowadziły jej w dniu wydania przez ZUS decyzji określającej warunki umorzenia składek.
Uzasadnienie: W dniu 15 stycznia 2013 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z niezapłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551) – dalej u.u.n. Z przepisów u.u.n. wynika, że na wniosek osoby podlegającej w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.): a) która przed dniem 1 września 2012 r. zakończyła prowadzenie pozarolniczej działalności i nie prowadzi jej w dniu wydania decyzji określającej warunki umorzenia nieopłaconych składek, b) innej niż wymieniona w pkt 1, umarza się nieopłacone składki na te ubezpieczenia za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. oraz należne od nich odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a także koszty egzekucyjne naliczone przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego (art. 1 ust. 1 u.u.n.).
Zasadniczo wniosek o umorzenie nieopłaconych składek można złożyć w ZUS w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie u.u.n. (art. 1 ust. 4 u.u.n.). Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy decyzję o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub decyzję o wysokości zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ZUS wyda po dniu wejścia w życie u.u.n. W takim przypadku wniosek o umorzenie nieopłaconych składek można złożyć w ZUS w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się tej decyzji, chyba że wcześniej wspominany 24 – miesięczny termin jest dłuższy (art. 1 ust. 5 u.u.n.). Umorzenie nieopłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za okres od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. spowoduje umorzenie nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na FP za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego (art. 1 ust. 6 u.u.n.). Procedurą umorzenia objęte są także ww. nieopłacone składki, które do dnia wejścia w życie u.u.n., zostały rozłożone na raty i nie zostały opłacone do dnia złożenia wniosku o umorzenie (art. 1 ust. 7 u.u.n.).
Warunkiem umorzenia omawianych należności z tytułu składek jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji umarzającej, niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP, FGŚP oraz na FEP, za okres od dnia 1 stycznia 1999 r., do opłacenia których zobowiązana jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub płatnik składek, o którym mowa w art. 1 ust. 2 u.u.n., oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego (art. 1 ust. 10 u.u.n.).
O umorzeniu nieopłaconych składek ZUS rozstrzyga w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do sądu (art. 1 ust. 8, 13 i 16 u.u.n.). Nadmienić również trzeba, że z wnioskiem o umorzenie ww. nieopłaconych składek może wystąpić do ZUS również spadkobierca lub osoba trzecia, jeżeli w zakresie tych zobowiązań ZUS wydał decyzję o ich odpowiedzialności (art. 2 ust. 1 u.u.n.). Umorzenie nieopłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe sprawia, że: a) okres, za który składki zostały umorzone nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa i wysokości emerytur i rent z ubezpieczeń społecznych oraz innych świadczeń, do których prawo uzależnione jest od posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) – dalej u.e.r.f.u.s., b) kwota umorzonych składek nie podlega wliczeniu do podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 25 u.e.r.f.u.s. (art. 4 u.u.n.).
Zasadniczo wniosek o umorzenie nieopłaconych składek można złożyć w ZUS w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie u.u.n. (art. 1 ust. 4 u.u.n.). Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy decyzję o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub decyzję o wysokości zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ZUS wyda po dniu wejścia w życie u.u.n. W takim przypadku wniosek o umorzenie nieopłaconych składek można złożyć w ZUS w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się tej decyzji, chyba że wcześniej wspominany 24 – miesięczny termin jest dłuższy (art. 1 ust. 5 u.u.n.). Umorzenie nieopłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za okres od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. spowoduje umorzenie nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na FP za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego (art. 1 ust. 6 u.u.n.). Procedurą umorzenia objęte są także ww. nieopłacone składki, które do dnia wejścia w życie u.u.n., zostały rozłożone na raty i nie zostały opłacone do dnia złożenia wniosku o umorzenie (art. 1 ust. 7 u.u.n.).
Warunkiem umorzenia omawianych należności z tytułu składek jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji umarzającej, niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP, FGŚP oraz na FEP, za okres od dnia 1 stycznia 1999 r., do opłacenia których zobowiązana jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub płatnik składek, o którym mowa w art. 1 ust. 2 u.u.n., oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego (art. 1 ust. 10 u.u.n.).
O umorzeniu nieopłaconych składek ZUS rozstrzyga w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do sądu (art. 1 ust. 8, 13 i 16 u.u.n.). Nadmienić również trzeba, że z wnioskiem o umorzenie ww. nieopłaconych składek może wystąpić do ZUS również spadkobierca lub osoba trzecia, jeżeli w zakresie tych zobowiązań ZUS wydał decyzję o ich odpowiedzialności (art. 2 ust. 1 u.u.n.). Umorzenie nieopłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe sprawia, że: a) okres, za który składki zostały umorzone nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa i wysokości emerytur i rent z ubezpieczeń społecznych oraz innych świadczeń, do których prawo uzależnione jest od posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) – dalej u.e.r.f.u.s., b) kwota umorzonych składek nie podlega wliczeniu do podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 25 u.e.r.f.u.s. (art. 4 u.u.n.).