Niebezpieczne pyły w budowlanym środowisku pracy

Budowlane stanowiska pracy, traktowane jako ogół środków pracy potrzebnych do wykonania robót budowlanych uległy radykalnym zmianom. Dzisiaj na człowieka wykonującego pracę – pracownika budowlanego oddziałuje dużo więcej czynników, w tym czynników negatywnych. Czynniki negatywne powodujące uciążliwości lub stwarzające zagrożenia sklasyfikowano w trzech grupach:

  • czynniki uciążliwe, których oddziaływanie może utrudniać prace budowlane lub obniżać zdolność ich wykonywania, nie powodując trwałego pogorszenia stanu zdrowia pracownika,
  • czynniki szkodliwe, których oddziaływanie może prowadzić do stopniowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka,
  • czynniki niebezpieczne, których oddziaływanie może prowadzić do urazu lub natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka.

Dzięki osiągnięciom naukowo-technicznym można te czynniki wyeliminować lub ograniczyć do akceptowalnych poziomów.

Pyły

Pyłem są cząstki ciała stałego o różnej wielkości i różnego pochodzenia, które przez pewien czas pozostają w zawieszeniu w gazie. Z chemicznego punktu widzenia pył jest układem dwufazowym, zwanym powszechnie aerozolem, który stanowi zawiesinę cząstek stałych, ciekłych lub

stałych i ciekłych w fazie gazowej o pomijalnej prędkości opadania. Potocznie pyłem są wszelkie substancje zanieczyszczające powietrze. Są to zwykle pozostałości procesu spalania, ścierania lub kruszenia substancji stałych, takich jak minerały nieorganiczne, organiczne oraz metale. Należą one do podstawowych czynników szkodliwych występujących w budowlanym środowisku pracy. Szkodliwe działanie pyłów na organizm pracownika może być przyczyną wielu chorób, w tym pylicy płuc i nowotworów.

 

MERITUM Bezpieczeństwo i higiena pracy

Józef Gierasimiuk, Jaromir Grabowski

Sprawdź  


W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 817) – dalej r.n.d.s. przedstawiono następującą

klasyfikację pyłów i włókien zależną od wymiarów pyłu i związanego z nimi oddziaływania na zdrowie ludzi:

  1. pył całkowity – zbiór wszystkich cząstek otoczonych powietrzem w określonej objętości powietrza;
  2. pył respirabilny – zbiór cząstek przechodzących przez selektor wstępny o charakterystyce przepuszczalności według wymiarów cząstek opisanej logarytmiczno-normalną funkcją prawdopodobieństwa ze średnią wartością średnicy aerodynamicznej 3,5 ± 0,3 μm i z geometrycznym odchyleniem standard 1,5 ± 0,1;
  3. włókna respirabilne – włókna o długości powyżej 5 μm o maksymalnej średnicy poniżej 3 μm i o stosunku długości do średnicy > 3.

Źródła pyłów w środowisku pracy

Głównymi źródłami emisji pyłów w środowisku pracy są procesy technologiczne. W zależności od rodzaju zastosowanego procesu technologicznego, emitowane pyły charakteryzują się różnymi właściwościami. Do najbardziej pyłotwórczych procesów technicznych należą: mielenie, kruszenie, przesiewanie, transport i mieszanie materiałów sypkich oraz ich obróbka (cięcie, szlifowanie, polerowanie) oraz malowanie, metalizacja, spawanie. Typowe źródła pyłów w środowisku pracy przedstawiono w tab. 2.

Tabela 2. Źródła pyłów w środowisku pracy
Lp. Źródło pyłów w środowisku pracy
1. 3.
2. stosowanie materiałów pylistych w procesach technologicznych, gdzie pył jest czynnikiem roboczym, np. malowanie natryskowe, metalizacja, ochrona roślin, talkowanie, grafitowanie
3.  
4. procesy technologiczne - nie bezpośrednio z nimi związane, np. zanieczyszczenie atmosfery, utlenianie 
5. pylenie wtórne, np. pyły zalegające powierzchnie maszyn i urządzeń, konstrukcji nośnych itp.
6. źródła wewnętrzne zapylenia w tzw. pomieszczeniach czystych (np. zatrudniony personel) 
7. zjawisko infiltracji, zdefiniowane jako niekontrolowany lub nieplanowany dopływ powietrza do pomieszczenia przez nieszczelności w obudowie tego pomieszczenia

Źródło: „Przeciwdziałanie pylicy w środowisku pracy” praca naukowo-badawcza zrealizowana na podstawie umowy nr TZ/370/53/11 z 22 sierpnia 2011 r., Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa, listopad 2011.

Do budowlanego środowiska pracy pyły dostają się również wraz z zanieczyszczonym powietrzem atmosferycznym. Powstawanie pyłów jest nieodłącznie związane z budowlanymi procesami produkcyjnymi. Szczególnie dużo powstaje ich podczas spalania paliw stałych i przy produkcji materiałów budowlanych (cementu, wapna, gipsu, krzemionki) i eksploatacji obiektów z wbudowanym azbestem oraz przy prowadzeniu robót budowlanych: ziemnych, betonowych, montażowych, instalacyjnych, wykończeniowych, rozbiórkowych, wyburzeniowych czy też modernizacyjnych. Na przykład przy produkcji cementu metodą suchą emisja pyłu w cementowni sięga 30 proc. masy wyprodukowanego cementu, a podczas produkcji stali w hucie straty w pyle sięgają 10 proc. wyprodukowanej surówki. Zapylenie powstaje także na skutek dewastacji gleby i pozbawienia jej pokrywy roślinnej podczas prowadzenia robót ziemnych oraz na skutek erozji wietrznej i ruchu pojazdów mechanicznych.

Przeczytaj też w SIP LEX:

Pomiar czynników szkodliwych dla zdrowia >

Kiedy należy przeprowadzić powtórne wyniki badań przy wyniku poniżej 0,1 NDS? >

Badania i pomiar czynników szkodliwych >

 

Wpływ pyłu na zdrowie

Pyły można dzielić ze względu na rodzaj działania biologicznego szkodliwego dla zdrowia na: pyły o działaniu drażniącym, zwłókniającym, kancerogennym i alergizującym. Ważnymi parametrami wpływającymi na skutki działania pyłu na organizm są: stężenie, wymiary, kształt cząsteczek oraz skład chemiczny, a także rozpuszczalność pyłów w płynach ustrojowych. Należy również brać pod uwagę właściwości (genetyczne i nabyte) osobnicze pracownika, które mogą wpływać na jego wrażliwość na działanie pyłu oraz ciężkość wykonywanej pracy. Pyły negatywnie działają na organizm człowieka. Najbardziej nastawiony na działanie pyłów jest jego układ oddechowy, a w szczególności:

  1. obszar górnych dróg oddechowych: nos, jama ustna, gardło, krtań,
  2. obszar tchawiczno-oskrzelowy: tchawica, oskrzela, oskrzeliki,
  3. obszar wymiany gazowej – pęcherzyki płucne.

Zanieczyszczone powietrze dostaje się do układu oddechowego poprze otwory nosowe i jamę ustną i przepływa w kierunku noso-gardzieli. W tym czasie jest ogrzewane, nasycane wilgocią i częściowo oczyszczone z cząstek stałych. Drogi oddechowe w obrębie głowy są pokryte śluzówką. Produkowany śluz przenosi osadzone cząstki stałe pyłu w kierunku gardła, gdzie są połykane. Natomiast cząstki osadzone na włoskach nosowych nie wędrują do gardła, lecz są usuwane przez wycieranie nosa, kichanie czy wydmuchiwanie.
Kolejnym układem, do którego dostaje się kurz, jest układ tchawiczno-oskrzelowy, dzięki któremu kurz jest przesuwany w kierunku krtani. Po przejściu przez krtań i przełyk, cząstki pyłu trafiają do układu pokarmowego. Jednak ich część może dostać się do płuc i powodować uszkodzenie mechanizmu samooczyszczenia się płuc, a to z kolei może doprowadzić do chorób układu oddechowego.
Wnikanie pyłu do dróg oddechowych i osadzanie się cząsteczek w różnych ich odcinkach jest zależne od wymiaru cząsteczek. Najbardziej szkodliwe są najmniejsze cząsteczki pyłu o średnicy poniżej 7μm, które przenikają do obszaru wymiany gazowej i w konsekwencji do możliwości rozwoju pylicy płuc, większości nowotworów oraz zapalenia pęcherzyków płucnych.
Zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) na wszystkich stanowiskach pracy, w tym również w budownictwie, powinny być prowadzone działania zmierzające do skutecznego ograniczania lub eliminowania narażenia na czynniki negatywne, w tym również na pyły. Działania te powinny być poprzedzone oceną narażenia. Ocena narażenia zawodowego na pyły jest procesem złożonym, którego celem jest określenie oznaczenia ujawnionych, oznaczonych ilości czynników szkodliwych obecnych w środowisku pracy, aby w dalszej konsekwencji ochronić pracowników znajdujących się w środowisku pracy i ludności będącej w zasięgu działania tych czynników.

Oceny narażenia

Do podstawowych kryteriów niezbędnych w ocenie narażenia należą przepisy prawa oraz wiedza z zakresu higieny pracy, toksykologii, epidemiologii, które umożliwiają przygotowanie właściwej profilaktyki. Ocena polega na porównaniu faktycznego stężenia ze stężeniem dopuszczalnym. Do oceny narażenia na pyły stosuje się dwie metody:

  1. metodę wagową, w której określa się masę cząstek pyłu zawartego w jednostce objętości powietrza,
  2. metodę liczbową, która polega na określeniu liczby jednostek pyłu zawartych w jednostce objętości powietrza.

W przemyśle, w tym również budowlanym, najważniejszym kryterium oceny narażenia człowieka są średnioważone stężenia dla ośmiogodzinnego dnia pracy, określane z prób pobranych w strefie oddychania lub w jej pobliżu. Polegają one zasadniczo na filtracji powietrza przez filtry podstawowe i analityczne (membranowe, włókninowe, z mikrowłókien szklanych i inne) o bardzo dużej sprawności. Wybór metody pomiaru jest zależny od rodzaju pyłu. Najprostszą metodą pomiaru pyłu w środowisku pracy jest oznaczenie pyłu całkowitego w jednostce objętości powietrza. Metoda ta jest stosowana w przypadkach występowania dużych cząstek pyłu w zanieczyszczonym powietrzu przy wykorzystaniu filtrów podstawowych. Wraz ze wzrostem udziału cząstek drobnych w pyle całkowitym zmienia się preferowana metoda pomiarowa.

Pylica płuc

Jedną z najczęściej obecnie występujących chorób zawodowych w Polsce jest pylica płuc. W latach 2007-2009 stanowiła ona ponad 20 proc. wszystkich przypadków chorób zawodowych określonych w tym czasie.
Przy pomiarze pyłu do oceny ryzyka rozwoju pylicy płuc zalecanym postępowaniem jest indywidualne pobieranie powietrza w strefie oddychania pracownika i określenie stężenia frakcji pyłowych, w którym następuje oddzielenie dwóch frakcji pyłu:

  1. cząstek dużych, które zatrzymują się na filtrze podstawowym i nie przenikają do pęcherzykowego obszaru płuc,
  2. cząstek mniejszych, które przechodzą przez filtr podstawowy i osadzają się na filtrze analitycznym i są podstawą do właściwego pomiaru.

Kolejną czynnością w procesie pomiaru stężenia pyłu przy ocenie ryzyka rozwoju pylicy płuc jest oznaczenie zawartości osadzonego zanieczyszczenia na filtrze analitycznym. W tym celu wykorzystuje się metody chemiczne. Natomiast do oceny stężenia pyłów o strukturze włóknistej wykorzystuje się techniki fazowo – kontrastowe z wykorzystaniem mikroskopów optycznych.

Dalszą czynnością procesu jest zestawienie wyników pomiarów stężeń w powietrzu stanowisk pracy i obliczenie wskaźnika narażenia oraz porównanie ich z wartościami najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS). NDS dla pyłów jest to wartość obrazująca średnie ważone stężenie pyłu, na który jest wystawiony pracownik w trakcie ośmiogodzinnego dnia pracy. Nie powinno ono powodować negatywnych zmian w stanie zdrowia pracownika ani jego potomstwa. Można wyróżnić trzy wartości NDS dla pyłów:

  1. NDS dla pyłu całkowitego (dotyczy wszystkich rodzajów pyłów),
  2. NDS dla pyłu respirabilnego (dotyczy tylko pyłów zawierających poniżej 2 proc. krzemionki krystalicznej, naturalnego grafitu, talku bez włókien azbestowych, pyłów cementu portlandzkiego i hutniczego, pyłów apatytów i fosforytów oraz krzemionek bezpostaciowych),
  3. NDS dla włókien respirabilnych (dotyczy tylko pyłów o budowie włóknistej, jak np. azbest, sztuczne włókna mineralne, włókna ceramiczne).

Z wyżej wymienionego sposobu definiowania parametru NDS wynika konieczność pobierania dwóch próbek na miejscu oznaczania stężenia pyłu. Jedna próbka służy do oznaczenia zawartości pyłu całkowitego, a druga do oznaczenia zawartości pyłu respirabilnego lub włókien respirabilnych. Wartości NDS dla pyłów są podane w r.n.d.s.

Jak często dokonuje się pomiaru pyłów?

Tryb i częstotliwość dokonywanych badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy są uregulowane prawem (por. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, Dz. U. Nr 33, poz. 166). Według prawa, pracodawca, w którego zakładzie pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, jest obowiązany do dokonywania badań i pomiarów tych czynników:

  1. minimum raz na dwa lata – przy stwierdzeniu, w ostatnio przeprowadzonym badaniu, stężeń i natężeń czynników szkodliwych poniżej 0,5 wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń określonych w odrębnych przepisach,
  2. co najmniej jeden raz w roku – przy stwierdzeniu stężeń i natężeń czynników od 0,5 do 1 wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń określonych w odrębnych przepisach.

Przekroczenie dopuszczalnych norm

W razie przekroczenia wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia lub występowania czynników rakotwórczych, pracodawca powinien zapewnić stałą kontrolę, np. poprzez monitorowanie, stężeń i natężeń tych czynników. Jeśli stała kontrola nie jest możliwa, należy wykonywać badania i pomiary wykonywać częściej.
W razie występowania czynników rakotwórczych badania i pomiary czynników rakotwórczych należy wykonywać:

  1. w każdym przypadku wprowadzenia zmian w warunkach stosowania tych czynników,
  2. co najmniej raz na trzy miesiące – w przypadku narażenia na pyły zawierające azbest.

W przypadkach uzasadnionych Państwowy Inspektor Sanitarny może ustalić późniejszy termin dokonania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia niż wynikający z częstotliwości określonej prawem. Otrzymane wyniki służą do oceny ryzyka zawodowego narażenia na pyły, a wyciągnięte wnioski pozwalają na odpowiedni dobór środków ochrony przeciwpyłowej.

3. Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na pyły

Ocena ryzyka zawodowego polega na określeniu wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. Praktycznie ocena ryzyka jest procesem analizowania i wyznaczania dopuszczalności ryzyka. Zgodnie z prawem, każdy pracodawca jest zobowiązany do przeprowadzenia takiej oceny i poinformowania o nim pracowników. W małych przedsiębiorstwach pracodawca sam może dokonać oceny ryzyka. W większych powinni to robić kompetentni pracownicy, np. specjaliści ds. bhp lub zewnętrzni eksperci. W każdym przypadku należy pamiętać, że to pracodawca ponosi odpowiedzialność za poprawną ocenę ryzyka zawodowego.
Jednym ze sposobów oceny ryzyka, zalecanym przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy, jest metoda uproszczona oceny ryzyka zawodowego, często zwana metodą „pięciu kroków”.

Metoda 5 kroków

KROK 1 stosowany w metodzie „pięciu kroków” obejmuje zebranie informacji potrzebnej do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na pyły i jest kluczowym elementem całego procesu oceny ryzyka. W trakcie tego etapu zaleca się, aby zwrócić szczególną uwagę na prace wykonywane na budowie, w tym na stanowisko pracy i/lub realizowane na nim zadania oraz na pracowników budowlanych pracujących na tym stanowisku pod kątem zapylenia. Należy przy tym zorientować się co do stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych. Dodatkowo należy brać pod uwagę wykonywane na stanowisku czynności, sposób i czas ich wykonywania oraz zidentyfikowane wcześniej zagrożenia związane z chorobami zawodowymi, np. pylicą.
W etapie tym szczególnie pomocna jest ocena miejsca pracy przez samych pracowników lub ich przedstawicieli oraz dokumenty techniczne urządzeń, maszyn i narzędzi stosowanych na stanowisku, dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy i chorób zawodowych, dokumentacja pomiarowa środowiska pracy, a także normy i karty charakterystyk stosowanych substancji chemicznych.
KROK 2 dotyczy identyfikacji zagrożeń występujących na danym stanowisku pracy. Mogą tu być przydatne wyniki pomiarów stężeń pyłów występujących na danych stanowiskach. Dodatkowym źródłem informacji mogą też być m.in.:

  1. karty zawodów (Międzynarodowa Karta Charakterystyki Zagrożeń Zawodowych), obejmujące czynniki środowiska pracy, na które narażeni są pracownicy budowlani podczas wykonywania rutynowej pracy,
  2. dokumentacja techniczna i instrukcja dotycząca danego stanowiska,
  3. dokumentacja wypadkowa miejsca pracy, zdarzenia potencjalnie wypadkowe, awarie,
  4. dokumentacja dotycząca chorób zawodowych,
  5. przepisy prawne i dokumenty normatywne,
  6. literatura naukowo- techniczna,
  7. karty charakterystyk substancji chemicznych.

W każdym z analizowanych stanowisk na budowie należy zidentyfikować rodzaj pyłu, a następnie wyznaczyć jego stężenie. Tam, gdzie jest to wymagane należy oznaczyć zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyle. Obliczone stężenie posłuży następnie do obliczenia wskaźnika narażenia na pyły i przeprowadzenia oceny narażenia na pyły.

KROK 3 zawiera oszacowanie ryzyka i wyznaczenie jego dopuszczalności. Przydatnym sposobem oszacowania ryzyka zawodowego może być norma PN-N-18002:2000, w której zastosowano skalę trójstopniową i ryzyko sklasyfikowano jako ryzyko małe, średnie lub duże. Podczas szacowania ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na pyły powinno się korzystać z wielkości charakteryzującej narażenie w postaci wartości wskaźnika narażenia (W). Jako kryterium odniesienia należy stosować wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) dla pyłów.
W przypadku jednoczesnego oddziaływania kilku substancji chemicznych oblicza się wartość wskaźnika narażenia (W) zgodnie z zasadą sumowania działania toksycznego substancji, określoną w normie PN-89/Z- 04008/07.
KROK 4 Planowanie i realizacja działań eliminujących zagrożenie stosuje się w przypadku, gdy ryzyko jest duże, a więc niedopuszczalne. Wtedy zaplanowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego. Zarówno ryzyko małe, jak i średnie są dopuszczalne.
Przy planowaniu i podejmowaniu działań korygujących lub zapobiegawczych zaleca się stosować środki ochronne w następującej kolejności:

  1. środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenia u źródła,
  2. środki organizacyjne i proceduralne (procedury lub instrukcje bezpiecznej pracy),
  3. środki ochrony zbiorowej,
  4. środki ochrony indywidualnej.

KROK 5 Dokumentowanie oceny ryzyka jest etapem zamykającym proces oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na pyły. Polega ono na zarejestrowaniu zidentyfikowanych zagrożeń i zapisaniu najważniejszych wniosków.

W formularzu przykładowej karty oceny ryzyka należy podać informacje dotyczące:

  • zagrożeń: wypisać wszystkie zidentyfikowane zagrożenia, które mogą powodować występowanie pylic, np. pyły drewna, pyły zawierające krzemionkę, pyły zawierające azbest,
  • środków ograniczających ryzyko zawodowe: wymienić środki stosowane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na zidentyfikowane zagrożenie pyłem, np. środki ochrony zbiorowej (wentylacja), środki ochrony indywidualnej (maski),
  • oszacowania ryzyka zawodowego: wpisać dla każdego zidentyfikowanego ryzyka zagrożenia pyłem wynik oszacowania ryzyka zawodowego i jego ocenę po zastosowaniu wymienionych środków ochrony, np. „ryzyko średnie- dopuszczalne” lub „ryzyko duże-niedopuszczalne”,
  • zaleceń dotyczących wprowadzania dodatkowych środków ochrony: wskazać planowane działania w celu ograniczenia ryzyka zawodowego.

Należy zwrócić uwagę na podpisy potwierdzające przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego oraz potwierdzenie przyjęcia do wiadomości rzez pracowników.

Zapobieganie skutkom narażenia na pyły

Zapobiegać skutkom narażenia na pyły można:

  • a) pośrednio poprzez: edukację, promowanie bhp, urlopy profilaktyczne, okresowe badania lekarskie, rotacyjny system stanowisk, opiekę nad byłymi pracownikami,
  • b) bezpośrednio poprzez zastosowanie:
    • środków ochrony zbiorowej:
    • systemów napowietrzająco-wentylujących,
    • stanowiskowych systemów odpylających,
    • wolnostojących dmuchaw i wentylatorów,
    • instalacje i konstrukcje zapobiegające rozprzestrzenianiu się pyłu w znacznej objętości,
    • środków ochrony indywidualnej:
    • półmasek jednorazowych,
    • półmasek z filtrem wymiennym,
    • masek pełni zakrywających twarz,
    • masek zakrywających: oczy, nos, usta,
    • masek doposażonych w kaptur lub hełm ochronny.

Środki ochrony przeciwpyłowej powinny się wzajemnie uzupełniać. Przykładem może zakład stolarski, zakład prefabrykacji betonowej, czy wytwórnia betonu towarowego. Zbiorową ochronę przeciwpyłową w halach produkcyjnych tych zakładów stanowią systemy napowietrzania i wentylacji oraz stanowiskowe systemy odpylające. Pomimo tego obsługujący produkcję zostali zobowiązani do używania masek czy półmasek filtrujących lub innych zabezpieczeń z grupy środków indywidualnej ochrony przeciwpyłowej. Środków indywidualnej ochrony przeciwpyłowej powinni używać również pracownicy budowy pracujący z cementem, wapnem, czy gipsem w stanie luźnym.
Ważnym elementem zapobiegania skutkom narażenia na pyły jest właściwe zakładanie i używanie środków ochrony indywidualnej. Dla prawidłowego zakładania i użytkowania maski/półmaski należy:

  • umieścić część twarzową tak, aby przykrywała usta i nos lub całą twarz,
  • założyć nagłowie tak, aby dwie oddzielne jego taśmy znajdowały się na czubku głowy i na karku,
  • dopasować naciąg taśm nagłowia tak, aby część twarzowa utrzymywana była w ustalonym położeniu,
  • w przypadku półmasek filtrujących dopasować uszczelkę nosową,
  • w celu zdjęcia części twarzowej należy poluzować taśmy nagłowia poprzez zwolnienie zaczepów,
  • sprawdzić szczelność dopasowania maski poprzez:
    • zakrycie szczelnie dłońmi wlotów elementów filtrujących,
    • wykonanie wdechu – część twarzowa jest prawidłowo i szczelnie zamocowana, jeżeli odczuje się silny opór przy wdechu, a ścianki półmaski przybliżą się do twarzy,
    • zakryć szczelnie dłońmi wloty zaworów wydechowych,
    • wykonanie wydechu – część twarzowa jest prawidłowo i szczelnie zamocowana, jeżeli odczuje się silny opór podczas wydechu, a ścianki półmaski oddalą się od twarzy,
    • dopasowanie ponownie części twarzowej i ponowne sprawdzenie szczelności w przypadku zaobserwowania jakiejkolwiek nieszczelności,
    • w przypadku braku możliwości uzyskania szczelności – wymienić część twarzową.

W celu właściwego użytkowania sprzętu ochrony układu oddechowego należy przestrzegać podstawowych zasad. Osoby posiadające brodę, bokobrody, blizny itd. nie powinny używać sprzętu szczelnie dopasowanego, gdyż zakłócają prawidłowe funkcjonowanie zaworów oddechowych lub uniemożliwiają prawidłowe dopasowanie części twarzowej. Osobom tym zaleca się użycie sprzętu filtrującego z wymuszonym przepływem powietrza.


Każdy użytkownik przed użyciem wszystkich typów sprzętu filtrującego powinien sprawdzić :

  • czy sprzęt nie jest uszkodzony,
  • czy nie są uszkodzone zawory oddechowe,
  • czy elementy sprzętu pozwalają na szczelne dopasowanie,
  • czy elementy filtrujące są w dobrym stanie,
  • czy nie została przekroczona data ważności sprzętu,
  • dla sprzętu ze wspomaganiem lub wymuszonym przepływem powietrza dodatkowo należy sprawdzić zgodność z instrukcją producenta oraz stan baterii.

Zapobieganie skutkom narażenia na pyły w budowlanym środowisku pracy powinno odbywać się wielotorowo. Stosowanie środków ochrony przeciwpyłowej zarówno osobistej, jak i zbiorowej w budownictwie jest obowiązkowe (uregulowane prawem) i uzależnione ściśle od zagrożenia jakiemu winny przeciwdziałać.
Ważnym elementem zapobiegania skutkom narażenia na pyły jest edukacja i świadomość społeczna. Popularyzacja wiedzy o zagrożeniach, jakie niesie za sobą ekspozycja na pyły nie tylko w budowlanym środowisku pracy, nie powinna i nie może ograniczać się jedynie do szkoleń pracowników budowanych, lecz powinna być promowana wśród szeroko rozumianego otoczenia budownictwa.

dr inż. Jerzy Obolewicz

Artykuł pochodzi z miesięcznika „Praca i Zdrowie".

Bibliografia

  • 1) Koradecka D., Nauka o pracy – bezpieczeństwo, higiena, ergonomia, Warszawa 2000
  • 2) Marek K. (red.), Choroby zawodowe, PZWL, Warszawa 2001
  • 3) Ślebioda K., Metodyka kontroli środków ochrony indywidualnej, Inspektor Pracy 4/2002
  • 4) Więcek E., Sztroszejn-Mrowca G., Maciejewska A., Pyły środowiska pracy [w:] Higiena pracy (red. J Induski), t. I, Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1998
  • 1) Maski, półmaski ochrona dróg oddechowych – firma FILTER SERVICE, Konferencja „Forum Bezpieczeństwa Pracy”, „Wypadek to nie przypadek”, Politechnika Białostocka, Białystok 2014
  • 2) PN-89/Z – 040008/07
  • 3) PN-EN 481:1998, Atmosfera miejsca pracy. Określenie składu ziarnowego dla pomiaru cząstek zawieszonych w powietrzu.
  • 4) PN-ISO 4225:1999 Jakość powietrza. Zagadnienia ogólne. Terminologia.
  • 5) PN-N 18002:2000 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego
  • 6) Poradnik do oceny ryzyka zawodowego, Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, CIOP-PIB, Warszawa 2013
  • 7) Postępowanie z azbestem w obiektach budowlanych, PIP 2006
  • 8) Praktyczny podręcznik najlepszych praktyk służących zapobieganiu ryzyku w pracach wymagających kontaktu z azbestem lub zminimalizowaniu tego ryzyka: dla pracodawców, pracowników oraz inspektorów pracy, opracowane przez Komitet Starszych Inspektorów Pracy (SLIC), Edynburg 2006.
  • 9) Przeciwdziałanie pylicy w środowisku pracy, praca naukowo-badawcza zrealizowana na podstawie umowy nr TZ/370/53/11 z dnia 22 sierpnia 2011 r. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa 2011
  • 10) Środki ochrony indywidualnej – INFOCHRON, Warszawa, CIOP 2000
  • 11) Środki ochrony indywidualnej, firma ROBOT, Konferencja „Forum Bezpieczeństwa Pracy”, „Wypadek to nie przypadek”, Politechnika Białostocka, Białystok 2014

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.