Początek roku to okres wzmożonej pracy związanej z obowiązkami sprawozdawczymi. Jednym z nich jest przygotowanie w terminie do 15 stycznia informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Sporządzając to sprawozdanie, warto zweryfikować, czy w zakładzie pracy realizowane są w sposób prawidłowy zadania w zakresie ochrony przed narażeniem na ww. czynniki lub procesy technologiczne.

Czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy występują w wielu branżach gospodarki – mogą to być m.in. prace związane z obróbką drewna, w wyniku której powstają pyły drewna twardego, czy prace związane z narażaniem na WWA obecnym w sadzy, smołach i pakach węglowych. W grupie tej znajdują się również m.in. wybrane zakłady sektora chemicznego i prace związane z obecnością azbestu.

Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. poz. 890) – dalej r.c.r.l.m. pracodawca jest obowiązany do przekazywania corocznie do dnia 15 stycznia oraz niezwłocznie po rozpoczęciu działalności informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Sporządzając powyższe sprawozdanie, warto sprawdzić, czy w zakładzie pracy realizowane są przewidziane prawem obowiązki.

Podstawowe obowiązki w zakresie ochrony pracowników przed narażeniem na czynniki rakotwórcze i mutagenne wynikają z art. 222 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) – dalej k.p. Zgodnie z art. 222 § 1 k.p. w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, pracodawca zastępuje te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Dla przykładu można podać branżę wykonywania powłok ochronnych (galwanizernie), w których rakotwórczy chrom (6+) jest coraz częściej zastępowany mniej szkodliwym chromem (3+). Postęp techniczny coraz częściej pozwala na eliminowanie lub ograniczanie czynników rakotwórczych i mutagennych.

Do istotnych obowiązków zaliczyć można:

wykonywanie pomiarów substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;

prowadzenie rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;

prowadzenie rejestru pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;

informowanie pracowników o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierającej substancje chemiczne, ich mieszaniny lub czynnik o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych;

szkolenie pracowników.

Osoba mająca dbać w zakładzie pracy o właściwą ochronę pracowników przed narażeniem na czynniki rakotwórcze i mutagenne konieczne musi zapoznać się i realizować wymagania określonych w art. 222 k.p. oraz r.c.r.l.m. Pomocne mogą się również okazać materiały opracowane przez Centralny Instytut Ochrony Pracy.

Łukasz Wawszczak