Od momentu wejścia w życie w listopadzie 2010 r. tzw. ustawy antynikotynowej (ustawa z 8 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz. U. Nr 81, poz. 529) zaostrzającej: ustawę z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) oraz ustawę z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851 ze zm.), właściciel lub zarządca budynku ani pracodawca nie są zobowiązani do zapewnienia pracownikom wydzielonej palarni. Jeśli więc nie przewidziano takiego pomieszczenia, jedynym wyjściem dla osób palących jest „puszczenie dymka” na zewnątrz budynku.
Wiele ryzyk
Pozornie może się wydawać, że nie stanowi to większego problemu, jednak w rzeczywistości może nieść ze sobą niepożądane skutki. I nie chodzi jedynie o fakt, że minuty spędzone na papierosie nie są czasem efektywnego wykonywania obowiązków pracowniczych. W grę wchodzą także: bezpieczeństwo zatrudnionych osób (zwłaszcza jeśli stoją np. tuż przy ruchliwej ulicy) oraz kwestie wizerunkowe. Z punktu widzenia klientów lub kontrahentów firmy jej pracownicy skupieni wokół kosza na śmieci przy wejściu niekoniecznie wyglądają reprezentacyjnie (ostatnio w wielu biurowcach pojawiają się przy głównym wejściu pisemne komunikaty, aby pracownicy udawali się na papierosa za budynek). Nie bez znaczenia jest też zwiększone ryzyko przeziębień i zachorowań. Pracodawca jest więc narażony na większą absencję wśród swojej załogi.
Według badań CBOS, przeprowadzonych w dwa lata po wprowadzeniu zaostrzającej przepisy ustawy, liczba palących Polaków w zasadzie nie uległa zmianie1. Wyniki TNS Pentor z grudnia 2011 r. pokazują, że paląca jest nadal niemal jedna trzecia społeczeństwa (32 proc.)2. Okazuje się więc, że zapisy prawne, przynajmniej w tak krótkim czasie, nie są w stanie znacząco zmienić postaw i zachowań obywateli. Dlatego pracodawcy sami muszą znaleźć sposób na to, by zmobilizować swoich pracowników do zerwania z nałogiem. Metod jest kilka.
Można kijem…
– Z kłopotliwym nałogiem podwładnych można oczywiście próbować walczyć poprzez zakazy. Mimo że ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zm.) – dalej k.p., nie reguluje w żaden sposób choćby kwestii przerw na papierosa, pracodawcy – jako podmiotowi, który ma zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy – przysługuje prawo, by w wewnętrznym regulaminie zakazać palenia na terenie całego zakładu – mówi Agnieszka Janowska, dyrektor Departamentu Prawa Pracy w TGC Corporate Lawyers. – Może też zabronić wychodzenia na papierosa na terenie zakładu pracy podczas dozwolonych przepisami prawa przerw – dodaje ekspert. Co więcej, istnieje także możliwość wprowadzenia kar porządkowych za nieprzestrzeganie takich zakazów.
Zdając sobie jednak sprawę z negatywnego oddziaływania zakazów na wewnętrzną motywację pracowników, być może warto zastanowić się nad podjęciem kroków w przeciwnym kierunku.
…ale marchewka może być skuteczniejsza
Nagroda za niepalenie i wspieranie w walce z nałogiem tych, którzy nadal tkwią w jego szponach, może się okazać znacznie lepszym pomysłem.
Choć wiąże się to z pewnymi kosztami ze strony firmy, z punktu widzenia polityki personalnej oraz uzyskanych efektów w postaci większej efektywności pracowników oraz ich pozytywnego nastawienia do pracodawcy warto przemyśleć możliwość wprowadzenia specjalnego dodatku motywacyjnego dla osób niepalących (przynajmniej w czasie pracy).
– Zdeklarowanym palaczom, którzy nie zamierzają rezygnować z nałogu, być może będzie odpowiadał indywidualny rozkład czasu pracy (na podstawie art. 142 k.p.), z częstymi, niewliczanymi do niego przerwami – podpowiada ekspert TGC Corporate Lawyers.
Do rozważenia pozostaje także wprowadzenie benefitów pracowniczych w postaci poszerzonej opieki medycznej lub finansowania udziału w programach promocji zdrowego stylu życia, np. takich, które wspierają rzucenie palenia. Wpisuje się to w coraz popularniejszy, choć w Polsce nadal jeszcze słabo rozpowszechniony, trend polegający na współuczestniczeniu organizacji w życiu swoich pracowników. W założeniu ma im to nie tylko ułatwić łączenie życia zawodowego z prywatnym, ale także pomagać w kształtowaniu odpowiednich nawyków i zachowań sprzyjających dbaniu o własne zdrowie i kondycję. Nie tylko w oczach pracowników, ale i swojego biz-nesowego otoczenia zyskuje więc pracodawca, który oferuje swoim pracownikom chociażby karnety sportowe w preferencyjnych cenach, prywatną opiekę medyczną (co staje się powoli standardem), bony żywieniowe czy wejściówki na wydarzenia rekreacyjne lub kulturalne. Jednak – uwaga! – motywowanie pracowników jest jedną z ważniejszych funkcji w całej organizacji, ale polityka personalna powinna być prowadzona świadomie i stanowić element wcześniej zaplanowanej strategii firmy. Chaotycznie przeprowadzone działania bez wcześniejszej analizy bądź ich całkowity brak w dłuższej perspektywie mogą przynieść negatywne konsekwencje dla kondycji firmy.
Wachlarz możliwości, jakie dają świadczenia dodatkowe, jest naprawdę imponujący, ale zanim zdecydujemy się na konkretne rozwiązania, należy skrupulatnie przeanalizować sytuację, w jakiej znajduje się firma, poznać potrzeby pracowników oraz efektywność poszczególnych benefitów. Warto zastanowić się nad rozwiązaniami dotyczącymi kadry menedżerskiej, która odgrywa kluczową rolę w procesie zarządzania. Sprawny system motywacyjny pozwala skutecznie wspomagać kreatywność i zaangażowanie pracowników, jednak na efekty trzeba trochę poczekać.

Dorota Strzelec
psycholog pracy, dyrektor firmy doradczej StaffPoland. Specjalizuje się w zakresie strategii zarządzania kadrami, zarządzania zmianą i kształtowania właściwych relacji pracowniczych, prowadzi także szkolenia dla menedżerów.


Artykuł pochodzi ze styczniowego numeru miesięcznika Personel Plus.

1 P. Huras, CBOS BS/107/2012 Postawy wobec palenia papierosów, Warszawa 2012,http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_107_12.PDF, dostęp: 21 listopada 2013 r.
2 B. Dąbrowska, TNS Pentor dla Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Raport z ogólnopolskiego badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu, grudzień 2011,http://www.gis.gov.pl/ckfinder/userfiles/files/PZ/Materia%C5%82y%20PT/raport_palenie_2011_TOB3CIT.pdf, dostęp: 21 listopada 2013 r.