Pytania pochodzą z Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:
Jakie wymagania prawne, szkolenia itd. trzeba spełnić, aby móc zatrudniać pracowników z Ukrainy?
W pewnych przypadkach obywatele Ukrainy mogą podejmować pracę w Polsce bez obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę. Dotyczy to pracy krótkoterminowej (maksymalnie do 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy). W takim przypadku podmiot zamierzający powierzyć wykonywanie danej pracy obywatelowi Ukrainy powinien złożyć stosowne oświadczenie we właściwym powiatowym urzędzie pracy, przy czym czynność tę należy poprzedzić złożeniem zamkniętej oferty pracy.
Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestię podejmowania i wykonywania pracy przez cudzoziemców na terytorium RP jest ustawa z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - dalej u.p.z.i.r. Zgodnie z przepisami u.p.z.i.r., za cudzoziemca uprawnionego do wykonywania pracy na terytorium RP uważa się osobę, która nie posiada obywatelstwa polskiego oraz spełnia przesłanki zawarte w art. 87 ust. 1 u.p.z.i.r., a w szczególności posiada zezwolenie na pracę oraz przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
na podstawie wizy, z wyjątkiem wizy wydanej w celu, o którym mowa w art. 60 ust. 1 pkt 1, 22 lub 23 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach - dalej u.c., lub
na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 u.c. lub na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium RP, lub
na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, z wyjątkiem zezwolenia udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 181 ust. 1 u.c., lub
na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, lub
na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen, lub
w ramach ruchu bezwizowego.
Wykonywaniem pracy przez cudzoziemca jest zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej lub pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym lub są spółkami kapitałowymi w organizacji.
Cudzoziemcy, w ramach jednej procedury, mają możliwość uzyskania jednego pozwolenia zarówno na pobyt, jak i na pracę.
Zasady i tryb wydawania zezwoleń na pracę dla cudzoziemców uregulowane zostały w u.p.z.i.r. oraz przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 1.04.2015 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca. Zgodnie z nimi, zezwolenie na pracę jest wymagane w przypadku, gdy cudzoziemiec:
wykonuje pracę na terytorium RP na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium RP (zezwolenie typu A),
w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji przebywa na terytorium RP przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy (zezwolenie typu B),
wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium RP na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego, w rozumieniu ustawy z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, z pracodawcą zagranicznym (zezwolenie typu C),
wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego, nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium RP i jest delegowany na terytorium RP w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym (usługa eksportowa) (zezwolenie typu D),
wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium RP na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym w ciągu kolejnych 6 miesięcy w innym celu niż wskazany w pkt 2-4 (zezwolenie typu E).
Procedura wydawania zezwolenia na pracę przewidziana w u.p.z.i.r. umożliwia uzyskanie przez pracodawcę zezwolenia na pracę dla tych cudzoziemców, którzy przebywają poza granicami Polski i dopiero zamierzają wjechać do Polski, bądź na podstawie wizy, bądź w ramach ruchu bezwizowego, bądź na podstawie innego tytułu pobytowego i dodatkowo zamierzają podjąć zatrudnienie w Polsce. Odrębna procedura wydawania zezwoleń na pracę została zachowana dla pracowników oddelegowanych przez przedsiębiorcę mającego siedzibę w państwie niebędącym państwem członkowskim Unii Europejskiej.
Ustawa o cudzoziemcach przewiduje, że z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę może wystąpić także cudzoziemiec, którego zamiarem jest przebywanie w Polsce i wykonywanie pracy przez okres przekraczający 3 miesiące. Organem wydającym zezwolenie na pracę oraz zezwolenie na pobyt czasowy jest wojewoda, którym w większości przypadków jest wojewoda właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego bądź ze względu na siedzibę podmiotu, do którego cudzoziemiec jest delegowany. Organem drugiej instancji w odniesieniu do zezwoleń na pracę jest minister właściwy do spraw pracy, zaś w odniesieniu do zezwoleń na pobyt czasowy i pracę - Szef Urzędu do spraw Cudzoziemców.
Pracodawca ubiegający się o wydanie zezwolenia na pracę obowiązany jest:
w przypadku zezwolenia na pracę typu A – zapewnić cudzoziemcowi wynagrodzenie nie niższe od wynagrodzenia pracownika wykonującego pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku; przeprowadzić tzw. test potrzeb rynkowych, czyli uzyskać informację od starosty właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy (powyższy obowiązek jest wyrazem dążenia przez pracodawcę do jak najpełniejszego wykorzystania miejscowego potencjału, poszukując pracowników wśród obywateli polskich),
w przypadku zezwolenia na pracę typu B – wykazać posiadanie odpowiednich dochodów w roku podatkowym poprzedzającym złożenie wniosku oraz odpowiedni poziom zatrudnienia, a także posiadanie środków lub prowadzenie działań pozwalających na spełnienie w przyszłości kryteriów dochodowych przez pracodawcę;
w przypadku zezwolenia na pracę typu C, D i E – zapewnić cudzoziemcowi warunki zatrudnienia nie mniej korzystne niż wynikające z przepisów ustawy z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy oraz innych przepisów regulujących prawa i obowiązki pracowników, oraz wynagrodzenie nie niższe o więcej niż 30% od wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w województwie;
Wojewoda nie wydaje zezwolenia, jeżeli pracodawca nie udzielił powyższych informacji, bądź nie dopełnił innych szczegółowych warunków uzyskania zezwolenia na pracę. Wojewoda nie wydaje zezwolenia również wtedy, gdy w trakcie postępowania pracodawca zeznał nieprawdę lub zataił prawdę, złożył sfałszowany dokument albo też dążył do zatrudnienia cudzoziemca, którego kwalifikacje nie odpowiadają charakterowi powierzanej mu pracy w zawodzie regulowanym.
Zezwolenia nie otrzyma pracodawca, który przed upływem dwóch lat od uznania go za winnego nielegalnego zatrudniania cudzoziemców, ponownie został uznany winnym podobnego wykroczenia.
Na pracę na terenie RP nie mogą liczyć cudzoziemcy, których pobyt na terytorium Polski jest niepożądany. Zezwolenie na pracę jest wydawane dla określonego cudzoziemca. Ponadto, określa ono podmiot powierzający wykonywanie pracy przez cudzoziemca i stanowisko lub rodzaj pracy wykonywanej przez cudzoziemca oraz okres ważności zezwolenia na pracę. Przedłużenie zezwolenia zgodnie z przepisami nowej ustawy następuje na pisemny wniosek podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi, złożony nie wcześniej niż w terminie 90 dni i nie później niż w terminie 30 dni przed upływem okresu ważności zezwolenia.
W przypadku niektórych grup cudzoziemców wydanie zezwolenia na pracę nie wymaga przeprowadzenia postępowania związanego z wymogiem uprzedniego poszukiwania pracowników w lokalnym środowisku bezrobotnych oraz spełnienia innych szczegółowych warunków wydawania tych zezwoleń. Katalog osób, które uzyskają zezwolenie na pracę, nawet w przypadku istnienia kandydatów na określone stanowisko wśród lokalnego zaplecza, określono w u.p.z.i.r. oraz rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29.01.2009 r. w sprawie określenia przypadków, w których zezwolenie na pracę cudzoziemca jest wydawane bez względu na szczegółowe warunki wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców. Znaleźli się wśród nich m.in.:
członkowie rodzin personelu placówek dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz organizacji międzynarodowych wraz z ich prywatną służbą domową,
uprawnieni na podstawie aktów prawnych wydanych przez organy powołane na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją.
[-DOKUMENT_HTML-]
Zwolnienie z obowiązku uzyskania od starosty informacji o sytuacji na rynku pracy dotyczy ponadto cudzoziemców:
upoważnionych do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego w jego oddziale lub przedstawicielstwie znajdującym się na terytorium Polski,
będących obywatelami Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, wykonującego prace pielęgnacyjno-opiekuńcze lub jako pomoc domowa na rzecz osób fizycznych w gospodarstwie domowym,
będących obywatelami Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, którzy w okresie bezpośrednio poprzedzającym złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę wykonywali przez okres nie krótszy niż 3 miesiące pracę dla tego samego podmiotu na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania składającego oświadczenie,
trenerów sportowych lub sportowca,
lekarzy i lekarzy dentystów, odbywających szkolenie lub realizujących program specjalizacji.
W niektórych przypadkach, zgodnie z art. 87 ust. 2 u.p.z.i.r., przepisy regulujące zatrudnianie cudzoziemców na terytorium RP zwalniają z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Dotyczy to m.in. cudzoziemców:
posiadających w RP zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 144, art. 151 ust. 1 lub 2, art. 158 ust. 2 pkt 1 lub 2, art. 161 ust. 2, art. 176 lub art. 186 ust. 1 pkt 3 lub 4 u.c.,
będących małżonkiem obywatela polskiego lub cudzoziemca, o którym mowa w pkt 1 i ust. 1 pkt 1-6, posiadających zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium RP udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego,
będących zstępnym, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 8 lit. b, obywatela polskiego lub cudzoziemca, o którym mowa w pkt 1 i 2 oraz ust. 1 pkt 1-6, posiadający zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
posiadających zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium RP udzielone na podstawie art. 159 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
przebywających na terytorium RP na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 u.c. lub na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie pkt 1-4,
posiadających ważną Kartę Polaka,
ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej lub będący małżonkiem, w imieniu którego został złożony wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, pod warunkiem posiadania zaświadczenia wydanego na podstawie art. 35 ustawy z 13.06.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
uprawnionych do przebywania i wykonywania pracy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależącego do Unii Europejskiej lub Konfederacji Szwajcarskiej, którzy są zatrudnieni przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium tego państwa oraz czasowo delegowani przez tego pracodawcę w celu świadczenia usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
w stosunku do których umowy międzynarodowe lub odrębne przepisy dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia.
Ponadto, rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 21.04.2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę wymienia kategorie osób, którym ze względu na szczególny charakter wykonywanych zadań lub status, pracodawcy mogą powierzyć, bez ubiegania się o uzyskanie dla nich zezwolenia na pracę, wykonywanie pracy na terytorium naszego kraju. Są to m.in.: obywatele Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, wykonujący pracę przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby podmiotów powierzających im wykonywanie pracy, jeżeli przed podjęciem przez cudzoziemca pracy powiatowy urząd pracy, właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, zarejestrował pisemne oświadczenie tego podmiotu o zamiarze powierzenia wykonywania pracy temu cudzoziemcowi, określające nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto za pracę, informujące o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy oraz o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców, a praca ta wykonywana jest na podstawie pisemnej umowy na warunkach określonych w oświadczeniu.
Zgodnie z przepisami art. 88h ust. 1 u.p.z.i.r., podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, od którego jest wymagane posiadanie zezwolenia na pracę, jest obowiązany do:
uwzględnienia w umowie z cudzoziemcem warunków zawartych w zezwoleniu na pracę,
zawarcia z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej oraz przedstawienia cudzoziemcowi przed podpisaniem umowy jej tłumaczenia na język zrozumiały dla cudzoziemca,
przekazania cudzoziemcowi jednego egzemplarza zezwolenia na pracę, którego to zezwolenie dotyczy,
informowania cudzoziemca o działaniach podejmowanych w związku z postępowaniem o udzielenie lub przedłużenie zezwolenia na pracę oraz decyzjach o wydaniu, odmowie wydania lub uchyleniu zezwolenia,
zachowania należytej staranności w postępowaniach o zezwolenie i przedłużenie zezwolenia na pracę cudzoziemca.
Zgodnie z przepisami ustawy z 15.06.2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podmiot powierzający wykonywanie pracy wielu cudzoziemcom przebywającym bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. W przypadku powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP w warunkach szczególnego wykorzystania, przepisy przewidują karę pozbawienia wolności do lat 3.
Uporczywe powierzanie wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP, w przypadku gdy praca ta nie ma związku z prowadzoną przez powierzającego wykonywanie pracy działalnością gospodarczą, podlega karze grzywny do 10.000 zł.