Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP

Jakie kroki musi podjąć pracodawca w razie stwierdzenia u byłego pracownika choroby zawodowej?Czy i kogo należy zawiadomić o takiej decyzji?Jaki jest tryb odwoławczy, jeśli pracodawca nie zgadza się z treścią decyzji stwierdzającej chorobę zawodową?

Odpowiedź:

Pracodawca, który otrzyma decyzję państwowego inspektora sanitarnego w sprawie stwierdzenia choroby zawodowej u byłego pracownika powinien dokonać analizy przyczyn powstania choroby i na tej podstawie podjąć niezbędne środki zapobiegawcze, mające na celu przeciwdziałanie kolejnym zachorowaniom z tej samej przyczyny (przyczyn), odnotować stwierdzony przypadek w rejestrze chorób zawodowych, a także przekazać zawiadomienie o skutkach tej choroby do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi.

W przypadku, gdy pracodawca ma wątpliwości co do zgodności z obowiązującymi przepisami decyzji wydanej na skutek odwołania byłego pracownika, może ją zaskarżyć do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Uzasadnienie:

Stosownie do art. 235[1] ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) – dalej k.p., za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.

Wykaz chorób zawodowych oraz sposób i tryb postępowania dotyczący ich zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych – dalej r.c.z.

Stwierdzenie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika nie jest obojętne dla pracodawcy, bowiem wiąże się zarówno z koniecznością dopełnienia pewnych obowiązków (np. dokonanie stosownego wpisu w rejestrze chorób zawodowych, przesłanie zawiadomienia o skutkach choroby zawodowej do instytutu medycyny pracy itp.), jak i niekiedy z kosztami, do których można zaliczyć:

1) koszty badań profilaktycznych, których celem jest zweryfikowanie, czy pracownik może dalej pracować na dotychczasowym stanowisku (art. 229 k.p. w zw. z art. 231 k.p.) – dotyczy tylko osoby zatrudnionej,

2) koszty przeorganizowania (lub stworzenia nowego) stanowiska pracy dla osoby, u której stwierdzono chorobę zawodową, a osoba ta ze względów zdrowotnych nie może wykonywać pracy na dotychczasowym stanowisku pracy (art. 231 k.p.) – dotyczy tylko osoby zatrudnionej,

3) wpłatę na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia w przypadku, gdy pracodawca nie wydzieli lub nie zorganizuje stanowiska pracy dla osoby, która w wyniku choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku (art. 23 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.) – dotyczy tylko osoby zatrudnionej,

4) podwyższenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, o którym mowa w rozdziale 4 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) – dalej u.u.w. dotyczy zarówno stwierdzenia choroby zawodowej u pracownika, jak i u byłego pracownika.

Pracownikowi, jak i byłemu pracownikowi, u których stwierdzono chorobę zawodową, poza świadczeniami odszkodowawczymi wypłacanymi ZUS, o których mowa w art. 6 ust. 1 u.u.w. (zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, pokrycie kosztów szczepień ochronnych itp.), przysługuje prawo do wystąpienia do pracodawcy o wypłatę:

1) jednorazowego odszkodowania za uszczerbek majątkowy, o którym mowa w art. 444 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) – dalej k.c.,

2) zadośćuczynienia pieniężnego za uszczerbek niemajątkowy, o którym mowa w art. 445 § 1 k.c.,

3) renty, o której mowa w art. 444 § 2 k.c.

Członkowie rodziny poszkodowanego, który zmarł w wyniku zachorowania na chorobę zawodową, mogą zwrócić się do pracodawcy z roszczeniem o wypłatę:

1) jednorazowego odszkodowania za uszczerbek majątkowy, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c.,

2) zadośćuczynienia pieniężnego za uszczerbek niemajątkowy, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c.

Przepisy nie limitują wysokości roszczeń, jakie pracownicy mogą kierować pod adresem pracodawców, u których doznali uszczerbku na zdrowiu. Wystarczy tutaj subiektywne odczucie, że świadczenie przyznane przez ZUS jest niewystarczające.

Sytuacja poszkodowanych, u których stwierdzono chorobę zawodową i którzy zamierzają wystąpić przeciwko pracodawcy o wypłatę świadczeń odszkodowawczych nie jest tak oczywista, jak w przypadku gwarantowanych świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego wypłacanych przez ZUS. Jak wynika z orzecznictwa (m.in.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1998 r., II UKN 450/97 oraz z dnia 5 lipca 2005 r., I PK 293/04), choć formalnie pracownik ma prawo żądać od pracodawcy świadczeń uzupełniających w oparciu o przepisy k.c., to jednak występując z powództwem, nie może powołać się jedynie na fakt zachorowania na chorobę zawodową, lecz musi wykazać łączne wystąpienie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej.

Dodatkowa specyfika roszczeń o świadczenia uzupełniające polega na tym, że pracownik może się ubiegać o takowe jedynie wówczas, gdy limitowane świadczenia przyznane na podstawie przepisów ustawy wypadkowej nie pokrywają w całości kosztów wynikających z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia i powstałej krzywdy. Pracownik nie może domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia na podstawie k.c. przed rozpoznaniem jego roszczeń o świadczenia przysługujące z ubezpieczenia społecznego. Żądania zgłoszone bezpośrednio pracodawcy jeszcze przed uzyskaniem świadczeń z ZUS, mogą zostać uznane za przedwczesne i na tej podstawie oddalone (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 1998 r., II UKN 155/98).

Do obowiązków pracodawcy – niezależnie od tego, czy sprawa dotyczy pracownika, czy też byłego pracownika – należy:

1) dokonanie analizy przyczyn powstania tej choroby i na tej podstawie zastosowanie właściwych środków zapobiegawczych, mających na celu przeciwdziałanie kolejnym zachorowaniom (art. 236 k.p.),

2) dokonanie stosownego wpisu w zakładowym rejestrze chorób zawodowych (art. 235 § 4 k.p.),

3) przesłanie, zgodnie z art. 235 § 5 k.p., zawiadomienia o skutkach choroby zawodowej do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Wzór takiego zawiadomienia określa załącznik nr 10 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1379). Przepisy § 10 r.c.z. wskazują, że należy je przesłać niezwłocznie po zakończeniu postępowania mającego na celu ustalenie uszczerbku na zdrowiu lub niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową pracownika lub byłego pracownika. W przypadku, gdy były pracodawca nie dysponuje takimi informacjami (nie otrzymał ich z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych), nie sporządza i nie przekazuje takiego zawiadomienia.

Odnosząc się do kwestii dopuszczalności odwołania od decyzji wydanej w drugiej instancji (zapewne chodzi o państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego), należy przypomnieć, że zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm.) – dalej k.p.a. postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne, w związku z czym od wydanej decyzji nie przysługuje już odwołanie. Pracodawca, który ma wątpliwości co do zgodności z obowiązującymi przepisami decyzji wydanej na skutek odwołania byłego pracownika, może ją zaskarżyć do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego na podstawie art. 16 § 2 k.p.a.

Ostatnim środkiem odwoławczym jest skarga kasacyjna, o której mowa w art. 173 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę tę można wnieść od wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w danej sprawie. Skarga kasacyjna może być oparta na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono 15 stycznia 2015 r.