Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Taką definicję mobbingu zawarł ustawodawca w art. 94 (3) ust. 2 kodeksu pracy.
Czytaj również: Prof. Gładoch: Przepis dotyczący mobbingu bardzo zły dla ofiar
Na czym polega mobbing
Mobbing polega między innymi na wrogim i nieetycznym, systematycznie powtarzającym się zachowaniu, skierowanym wobec osoby, którego rezultatem jest psychiczne, psychosomatyczne i społeczne wyniszczenie pracownika, jest swoistym nękaniem uzewnętrzniającym się w relacjach interpersonalnych występujących w ramach wykonywanych obowiązków zawodowych. Można go również określić jako negatywne zachowania pracodawcy w sytuacjach pracy zawodowej, które wywołują wśród niektórych pracowników lęk, strach i długotrwałe obawy. Rozpowszechnianie plotek na temat pracownika, izolowanie go, blokowanie niezbędnych informacji związanych z wykonywaną pracą, przydzielanie zbyt łatwych lub zbyt trudnych zadań, ciągłe krytykowanie rezultatów pracy, czynienie bezosobowych aluzji, publiczne poniżanie, obrażanie, kierowanie ustnych pogróżek i gróźb pod adresem pracownika stanowią zachowania charakteryzujące działania lobbingowe (wyrok SA we Wrocławiu z 27 września 2012 r., sygn. akt III APa 28/12).
Ważne! Mobbing to zachowania, które wypełniają poniższe kryteria:
- dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi,
- polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika,
- wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej,
- powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika,
- powodujące lub mające na celu izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Polecenia zasadniczo nie są mobbingiem
Stosunek pracy opiera się na podporządkowaniu pracownika pracodawcy. To podporządkowanie i odpowiadająca mu rola kierownicza pracodawcy związane są m. in. z zarządzaniem personelem, którego elementem jest wydawanie poleceń służbowych, także dyscyplinowanie pracowników.
Nie można mówić o mobbingu w przypadku podejmowanych przez pracodawcę działań, które nie mają na celu poniżenia pracownika, a jedynie zapewnienie realizacji prawidłowej organizacji pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2020 r., sygn. akt III PK 63/19). Bardzo trafnie wskazał na to również SA w Poznaniu w wyroku z 13 stycznia 2021 r. (sygn. akt III APa 12/20): za przejaw mobbingu nie sposób uznać dozwoloną pracodawcy krytykę czy kontrolę, wydawanie zgodnych z prawem poleceń służbowych. Podobnie podnoszonego przez powódkę przypominania jej o terminowym wykonywaniu pracy, konieczność rejestrowania spóźnień czy uzyskania podpisu przełożonych pod dokumentacją trudno uznać za przejaw nękania powódki, skoro praktyka dwuosobowego podpisu dokumentów oraz odnotowywania spóźnień stosowana była także wobec innych współpracowników. Powódka nie wykazała, że konieczność uzyskania podpisu na dokumentach było dla niej upokarzające, czy uwłaczało jej godności. Proces pracy w pozwanym banku był tak zorganizowany, że większość pism i decyzji musiała być podejmowana i zatwierdzana dwuosobowo, zaś taki proces dotyczył wszystkich pracowników, a nie jedynie powódki.
Aby mówić o mobbingu zachowania danej osoby muszą być naganne, niemające usprawiedliwienia potrzebach zakładu pracy, w normach moralnych czy zasadach współżycia społecznego, a taki charakter mogą mieć również niebędące bezprawnymi w rozumieniu innych przepisów zachowania polegające na realizacji uprawnień względem podwładnych np. związane z wydaniem polecenia. Działania przełożonego związane z wydawaniem poleceniem służbowych mogą mieć znamiona mobbingu wówczas, gdy polecenia nie służą pracy, są wydawane w oderwaniu od realnych potrzeb pracodawcy, a nastawione są na poniżenie, ośmieszenie itd. pracownika. Jeżeli polecenia cechują się uporczywością i długotrwałością oraz zmierzają ku nękaniu i zastraszaniu pracownika, to mogą zostać uznane za mobbing (wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2005 r., sygn. akt I PKN 103/05) .
Zobacz procedurę w LEX: Postępowanie antymobbingowe w zakładzie pracy >
Zachowanie długotrwałe
Istotną kwestią jest również to, że pojedyncze zachowanie nie może zostać uznane za mobbing. Dopiero wówczas można byłoby w ten sposób je kwalifikować, gdyby charakteryzowało się uporczywością i długotrwałością. Uporczywe działanie to działanie utrzymujące się długo, konsekwentnie podejmowane i podtrzymywane, powtarzające się regularnie. Działanie długotrwałe jest zaś – jakkolwiek nie da się sztywno wyznaczyć minimum jego trwania – działaniem innym niż jednorazowe. Oba pojęcia łącznie ujęte w definicji mobbingu opierają się na powtarzalności.
Przykład: Pracodawca wydał pracownikowi polecenie wyraźnie nastawione na ośmieszenie go w oczach zespołu. Jedna taka sytuacja nie ma znamion mobbingu. Może jednak być elementem budującym obraz mobbingowania pracownika, na który składać się mogą działania o charakterze niejednorodnym, obejmujące pojedyncze różnorodne działania, z których każde indywidualnie nie oznaczałoby mobbingu.
Czytaj w LEX: Procedura antymobbingowa - poradnik krok po kroku >
Sąd Najwyższy w wyroku z 2 czerwca 2020 r. (sygn. akt III PK 63/19) stwierdził, że długotrwałość nękania lub zastraszania pracownika w rozumieniu art. 94(3) par. 2 k. p. musi być rozpatrywana w sposób zindywidualizowany i uwzględniać okoliczności konkretnego przypadku. Oznacza to, że nie jest możliwe sztywne wskazanie minimalnego okresu niezbędnego do zaistnienia mobbingu. Długotrwałość zachowań uznawanych za mobbing należy rozpatrywać jednocześnie z ich uporczywością, która rozumiana jest jako znaczne nasilenie złej woli ze strony mobbera, który zmierza do zaniżenia samooceny ofiary i wyeliminowania jej z zespołu. Uporczywość oznacza rozciągnięte w czasie, stale powtarzane i nieuchronnie (z punktu widzenia ofiary) zachowania, które są uciążliwe i mają charakter ciągły. Natomiast nękanie, zgodnie z naturalnym znaczeniem tego słowa, oznacza trapienie, niepokojenie kogoś, niedawanie chwili spokoju, jak też ustawiczne dręczenie, niepokojenie czy też dokuczanie komuś (wyrządzanie mu przykrości). Przesłanki „uporczywości” i „długotrwałości” wzajemnie na siebie oddziałują. Nie da się ich rozważać oddzielnie. Dlatego intensyfikacja negatywnych zachowań skłania do uznania za długotrwały okresu krótszego niż w przypadku mniejszego ich nasilenia.
Zobacz w LEX: Przeciwdziałanie mobbingowi - szkolenie online >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
