Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 z późn. zm.) – dalej r.b.u.a. wyroby zawierające azbest, zakwalifikowane do usunięcia powinny być usunięte przez właściciela, użytkownika wieczystego lub zarządcę nieruchomości, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest. Zasady realizacji tego obowiązku zostały określone w uchwale Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2009 r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-
Szacuje się, że w 2008 r. w Polsce znajdowało się ok. 14,5 mln ton wyrobów zawierających azbest (w latach 2003-2008 usunięto ok. 1 mln ton). Do końca 2012 r. zostanie usunięte ok. 4 mln ton odpadów (ok. 28% zasobów), w latach 2013-2022 – 5,1 mln ton (35%), natomiast do końca 2032 r. – 5,4 mln ton (37%).
Głównym celem programu jest likwidacja źródeł emisji włókien azbestu. Korzyść ekologiczna polega na stopniowym ograniczaniu, a następnie całkowitym wyeliminowaniu zagrożenia wynikającego z kontaktu ze szkodliwymi substancjami. Wśród korzyści ekonomicznych wymienia się wzrost wartości nieruchomości, zwiększenie inwestycji oraz poprawę stanu technicznego obiektów budowlanych. Niestety będzie to kosztowne przedsięwzięcie – wydatki, jakie będą musieli ponieść właściciele nieruchomości szacuje się 40 mld zł. Oczywiście mogą oni liczyć na dofinansowanie z budżetu państwa, funduszy ochrony środowiska, Unii Europejskiej i jednostek samorządowych.
Azbest nadal nosi miano “niezniszczalnego” - jedyną znaną dziś metodą jego neutralizacji jest budowanie składowisk odpadów. Program rządowy przewiduje wybudowanie 56 takich składowisk. Usuwanie i transport odpadów azbestowych na składowiska są kosztowne oraz będą powodować zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, a także dla środowiska wynikające z kruszenia i pylenia demontowanych dachów, elewacji i izolacji wykonanych z materiałów zawierających azbest. Na firmach zajmujących się bezpiecznym usuwaniem wyrobów azbestowych ciąży szereg zatem obowiązków.
Zgodnie z r.b.u.a. właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca (pracodawca) nieruchomości, a także obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest, ma obowiązek przeprowadzania kontroli stanu tych wyrobów w terminach wynikających z oceny ich stanu. Z przeprowadzonej kontroli okresowej sporządza się w dwóch egzemplarzach ocenę stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Jeden egzemplarz przechowuje pracodawca (zarządca, właściciel itp.), drugi zaś powinien przekazać właściwemu organowi nadzoru budowlanego w terminie 30 dni od daty sporządzenia oceny. Wzór oceny określa załącznik nr 1 do r.b.u.a.
Pracodawca prowadząc prace przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, ma obowiązek uzyskać odpowiednie zezwolenie, a następnie zatwierdzenie programu usuwania azbestu albo złożyć organowi informację o sposobie zagospodarowania niebezpiecznych odpadów azbestowych. W związku z tym powinien zagwarantować przeszkolenie przez uprawnioną instytucję pracowników oraz osoby, które będą kierować lub nadzorować prace przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest.
Innym obowiązkiem przed rozpoczęciem prac jest opracowanie szczegółowego planu usuwania wyrobów zawierających azbest, obejmującego m.in. identyfikację azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach, informacje o metodach wykonywania planowanych prac, zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników oraz środowiska przed narażeniem na szkodliwość emisji azbestu, w tym problematykę określoną przepisami dotyczącymi planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz ustalenie niezbędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza.
Kolejnym warunkiem jest posiadanie niezbędnego wyposażenia technicznego i socjalnego zapewniającego prowadzenie określonych planem prac oraz zabezpieczenie pracowników i środowiska przed narażeniem na działanie azbestu.
Przed przystąpieniem do prac polegających na zabezpieczeniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbest z obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, a także z terenu prac, wykonawca jest obowiązany do zgłoszenia tego faktu właściwemu terytorialnie organowi nadzoru budowlanego oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.
W celu zapewnienia warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest, wykonawca prac jest obowiązany do oznakowania, ogrodzenia i odizolowania od otoczenia obszaru prac przez zastosowanie osłon chroniących przed przenikaniem azbestu do środowiska, przeprowadzenia instruktażu pracowników, zastosowania odpowiednich środków technicznych, ograniczających do minimum emisję azbestu do środowiska, a także innych zabezpieczeń przewidzianych w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Konieczne jest również zapewnienie szczelnego pomieszczenia do oczyszczania pracowników z azbestu (tzw. komora dekontaminacyjna).
Prace związane z usuwaniem wyrobów azbestowych należy prowadzić w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska oraz powodujący zminimalizowanie pylenia poprzez nawilżanie wodą wyrobów azbestowych przed ich usuwaniem lub demontażem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy, demontaż całych wyrobów (płyt, rur, kształtek) bez jakiegokolwiek uszkadzania oraz ich magazynowanie na wyznaczonym i zabezpieczonym miejscu. Usuwane odpady azbestowe powinny być składowane na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na wydzielonych częściach składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.