Czy przepisy ustawy Prawo Budowlane z 1974 r. nakładały na inwestora obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę ww. obiektu?
Jeśli tak, to jak powinna wyglądać procedura legalizacyjna (nakazanie wykonania ekspertyzy na podstawie art. 81c ustawy - Prawo Budowlane z 1995 r. i później zastosowanie art. 37 lub 40 Prawa Budowlanego z 1974 r.)?
Czy można żądać pozwolenia wodno-prawnego, jeżeli w czasie popełnienia samowoli nie obowiązywało?
1. Zbiornik na wody opadowe i gruntowe jest obiektem budowlanym w rozumieniu ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 1974 r. Nr 38, poz. 229 z późn. zm.).
2. Inwestycja budowlana polegająca na wykonaniu takiego zbiornika mogła wymagać uzyskania pozwolenia na budowę.
3. W latach 80. budowa urządzenia wodnego wymagała uzyskania pozwolenia wodno-prawnego.
Zgodnie z treścią art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) przepisu art. 48 nie stosuje się do obiektów, których budowa została zakończona przed dniem wejścia w życie ustawy lub w stosunku do których przed tym dniem zostało wszczęte postępowanie administracyjne. Do takich obiektów stosuje się przepisy dotychczasowe. Przez przepisy dotychczasowe nie należy rozumieć jedynie odpowiednika aktualnego art. 48, czyli art. 37 ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 1974 r. Nr 38, poz. 229 z późn. zm.), lecz również inne regulacje, które w poprzednim stanie prawnym były ściśle związane z kwestią samowoli budowlanej, a więc również art. 40, a także art. 42 [por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 2 lutego 1998 r., sygnatura akt: IV SA 866/96, z dnia 6 czerwca 2000 r., sygnatura akt: II SA/Ka 1643/98 oraz z dnia 21 października 2000 r., sygnatura akt: II SA/Ka 158/98]. Niemniej stosowanie przepisów dotychczasowych odnosi się do regulacji o charakterze materialno-prawnym w ściśle ograniczonym zakresie, co oznacza, że pod względem proceduralnym, jak również materialnym wykraczającym poza odesłanie zawarte w art. 103 ust. 2, znajdują zastosowanie aktualne obowiązujące przepisy. W konsekwencji, pomimo stosowania regulacji poprzednio obowiązującej ustawy organ nadzoru budowlanego upoważniony jest również do zastosowania między innymi przepisu art. 81c ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, pozwalającego nałożyć mu na stronę wykonanie określonego obowiązku w toku postępowania.
Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 24 października 1974 r. obiektami budowlanymi były między innymi budowle hydrotechniczne i zbiorniki. Wykonanie zbiornika na wody opadowe i gruntowe mieści się zatem w zakresie przedmiotowym wskazanego przepisu. Zgodnie z treścią art. 28 ust. 1 ustawy Prawo budowlane z dnia 24 października 1974 r. roboty budowlane, z wyjątkiem rozbiórek, można było rozpocząć po uzyskaniu pozwolenia na budowę. Zakres, warunki i tryb uzyskania pozwolenia na budowę precyzowało rozporządzenie Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie nadzoru urbanistyczno-budowlanego (Dz. U. z 1975 r. Nr 8, poz. 48 z późn. zm.). W odniesieniu do budownictwa osób fizycznych § 44 rozporządzenia określał rodzaje robót budowlanych, których wykonanie wymagało uprzedniego uzyskania pozwolenia na budowę. Między innymi pozwolenie na budowę było wymagane - po myśli § 44 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia - na wykonanie inwestycji budowlanych (innych niż wymienione w pkt 1-3, np. innych niż budynki): 1) poza terenami istniejącej zagrody (siedliska) albo poza terenem istniejącej, częściowo już zagospodarowanej działki budowlanej, 2) poza terenem działki wydzielonej geodezyjnie, zgodnie z przepisami o wyznaczeniu terenów budowlanych w miastach lub na obszarach wsi. A contrario, jeżeli inwestycja budowlana miała być wykonana na terenie obszarów wymienionych powyżej, pozwolenie na budowę nie było potrzebne. Ponadto pozwolenie na budowę było wymagane również w przypadku inwestycji budowlanych mogących wprowadzić lub zwiększyć uciążliwości pogarszające warunki sanitarne, bezpieczeństwa ludzi lub mienia albo warunki wykorzystania terenów sąsiednich. Aktualnie stwierdzenie, czy konieczne było uzyskanie pozwolenia na budowę w latach osiemdziesiątych z uwagi na przykład na zwiększone uciążliwości pogarszające warunki wykorzystania terenów sąsiednich jest trudne. Już w chwili realizacji inwestycji była to kwestia ocenna. Konieczne zatem wydaje się rozważenie ówczesnego zagospodarowania działki i działek sąsiednich, przeznaczenia tych gruntów, a także tego, czy uciążliwości związane z lokalizacją przedmiotowego zbiornika miały miejsce tuż po realizacji inwestycji. Dopiero w przypadku ustalenia, że pozwolenie na budowę było wymagane miała miejsce samowola budowlana.
W czasie dopuszczenia się przez inwestora samowoli budowlanej obowiązywała ustawa z dnia 24 października 1974 r. Prawo wodne (Dz. U. z 1974 r. Nr 38, poz. 230 z późn. zm.), która wymagała dla korzystania z wód, wykraczającego poza korzystanie powszechne lub zwykłe, oraz wykonywania urządzeń wodnych pozwolenia wodno-prawnego (art. 20 ust. 1). Gromadzenie w zbiorniku wód opadowych i gruntowych nie wykraczało poza korzystanie powszechne lub z zwykłe, w związku z czym nie wymagało uzyskania pozwolenia wodno-prawnego. Z kolei przez urządzenia wodne rozumiane były po myśli art. 18 ust. 1 pkt 3 budowle i urządzenia hydrotechniczne, melioracji wodnych, studnie publiczne i inne ujęcia wód podziemnych, ujęcia wód powierzchniowych, urządzenia zabezpieczające wody przed zanieczyszczeniem, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służących do wprowadzania ścieków do wody lub do ziemi oraz inne urządzenia służące do szczególnego korzystania z wód. W potocznym rozumieniu budowla hydrotechniczna to budowla stosowana w inżynierii wodnej (budowle wodne, ujęcia wody powierzchniowej, rurociągi hydrotechniczne, akwedukty) lub inżynierii sanitarnej (stacje uzdatniania wody, oczyszczalnie i przepompownie ścieków, kanały ściekowe). Zbiornik na wody opadowe i gruntowe jest budowlą wodną, co oznacza, że jego wykonanie wymagało uzyskania pozwolenia wodno-prawnego. W takiej sytuacji nałożenie obowiązku przedstawienia takiego pozwolenia byłoby uzasadnione.