24 marca 2022 roku Sejm przyjął ostatecznie ustawę zmieniającą kodeks spółek handlowych i wprowadzającą przepisy dotyczące odpowiedzialności spółek dominujących za szkodę, która została wyrządzona spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek kapitałowych. Nowelizacja wprowadza instytucję wiążącego polecania dotyczącego prowadzenia spraw spółki zależnej przez spółkę dominującą, jeżeli będzie to uzasadnione interesem grupy spółek. Zgodnie z nowelizacją spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie uzasadnione interesem grupy spółek.
Proces udzielenia wiążącego polecenia przez spółkę dominującą oraz przyjęcia przez spółkę zależną takiego polecenia będzie sformalizowany oraz będzie wymagał współdziałania organów obu spółek.
Czytaj:
Nowelizacja kodeksu spółek handlowych ostatecznie uchwalona>>
Nowelizacja kodeksu spółek handlowych z podpisem prezydenta>>
Janczukowicz Krzysztof: Wniesienie przez osobę fizyczną udziałów w spółce kapitałowej aportem do spółki osobowej jako odpłatne zbycie udziałów >
Wiążące polecenie spółki dominującej
Zgodnie z Nowelizacją spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie uzasadnione interesem grupy spółek. Wiążące polecenie powinno zawierać co najmniej:
- oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
- interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną polecenia spółki dominującej;
- spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania polecenia spółki dominującej, o ile występują; oraz
- przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku stosowania się do polecenia spółki dominującej.
Spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek niebędąca spółką jednoosobową będzie mogła odmówić wykonania wiążącego polecenia, jeżeli istniała będzie uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę.
Koralewski Michał: Odpowiedzialność wspólników większościowych w spółce kapitałowej za szkodę wyrządzoną wspólnikom mniejszościowym >
Inne spółki zależne uczestniczące w grupie spółek będą mogły odmówić wykonania wiążącego polecenia, jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością takiej spółki. Umowa spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może również przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia. Jeżeli wspólnicy spółki zależnej chcieliby wprowadzić takie dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia wówczas skuteczność uchwały o zmianie umowy spółki zależnej wprowadzającej takie przesłanki, zależeć będzie od odkupienia przez spółkę dominującą udziałów albo akcji tych wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na taką zmianę.
Wyłączenie odpowiedzialności członków organów spółki zależnej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia
Zgodnie z dotychczasowymi przepisami polskiego prawa członek zarządu odpowiada za szkodę wyrządzoną spółce swoim działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy. Ustawodawca wprowadził domniemanie winy członka zarządu ułatwiając dochodzenie roszczeń spółce. Dlatego obowiązek wykazania, że za powstałą szkodę nie ponosi winy spoczywa na członku zarządu spółki. Z kolei szkodą spółki jest w świetle orzecznictwa sądów różnica pomiędzy jej obecnym stanem majątkowym a stanem jaki zaistniałby, gdyby nie wystąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Koralewski Michał: Obowiązki zarządu i rady nadzorczej w spółce akcyjnej >
Zmiany w zasadach odpowiedzialności za szkody
Po wejściu w życie nowelizacji oraz ujawnieniu grupy spółek w rejestrze przedsiębiorców członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie będzie ponosił odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia, w tym na podstawie art. 293 kodeksu spółek handlowych, tj. za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki. Tak samo nie będą ponosili odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce dominującej odpowiednio członkowie zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidatorzy spółki dominującej działający w interesie grupy spółek. Nowelizacja nie wyłącza wprost odpowiedzialności karnej zarządzających spółkami zależnymi za przestępstwo niegospodarności z art. 296 Kodeksu karnego jednakże z jej uzasadnienia wynika, że w przypadku osoby wykonującej wiążące polecenie nie będzie możliwe uznanie, że osoba ta przekracza uprawnienia lub nie dopełnia swoich obowiązków.
Odpowiedzialność spółki dominującej za szkodę
Spółka dominująca odpowiadać będzie wobec spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi winy. Za szkodę wyrządzoną jednoosobowej spółce zależnej spółka dominująca odpowiada, tylko jeżeli wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do jej niewypłacalności.
Spółka dominująca, która na dzień wydania wiążącego polecenia spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek, dysponuje, bezpośrednio lub pośrednio, większością głosów umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu tej spółki zależnej, odpowiada wobec wspólnika albo akcjonariusza tej spółki za obniżenie wartości przysługującego mu udziału albo akcji, jeżeli obniżenie było następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.
Jeżeli egzekucja przeciwko spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek okaże się bezskuteczna, spółka dominująca odpowiada za szkodę wyrządzoną wierzycielowi spółki zależnej, chyba że nie ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.
Przepisy Nowelizacji o spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek nie znajdą zastosowania do: spółek publicznych, spółek w likwidacji które rozpoczęły podział swego majątku, spółek w upadłości oraz spółek będących podmiotem objętym nadzorem nad rynkiem finansowym w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 2059 oraz z 2021 r. poz. 680, 815, 1598 i 2140).
Sprawdź też: Czy powołanie do zarządu spółki wystarczy, aby ująć w kosztach fakturę za pracę członka zarządu? >
Finansowanie grup spółek
W ostatnich miesiącach Polska Rada Polityki Pieniężnej wielokrotnie podnosiła stopy referencyjne Narodowego Banku Polskiego, co może mieć wpływ na wzrost kosztów finansowania przedsiębiorstw, a także utrudnienia w pozyskaniu finansowania bankowego. W przypadku grup spółek, w których polskie spółki zależne są centrami produkcyjnymi, centrami kosztów wymagających bieżącego finansowania, utrudnienia w dostępie do finansowania oraz wzrost kosztów finansowania może mieć istotny wpływ na ich działalność operacyjną. Wprowadzenie nowego polskiego prawa holdingowego przy rosnących kosztach finansowania w Polsce może spowodować, że polskie spółki zależne i ich zarządzający chętniej rozważą uczestnictwo w transgranicznych finansowaniach grup spółek.
Nie oznacza to jednak, że w przypadku uczestnictwa spółek zależnych w finansowaniach dla grupy spółek osoby zarządzające spółkami zależnymi będą zwolnione z dotychczasowych obowiązków oceny ryzyka takich transakcji. W nowym stanie prawnym będą jednak mieli do wyboru, czy kierując się obok interesu spółki – interesem grupy spółek uczestniczyć w sformalizowanej grupie spółek co po przyjęciu wiążącego polecenia od spółki dominującej będzie zdejmowało z nich odpowiedzialność za szkodę czy też finansować działalność spółki zależnej bez udziału w takiej grupie na dotychczasowych zasadach, kierując się wyłącznie interesem zarządzanej spółki.
Zarówno możliwość skorzystania z nowego prawa do wydawania wiążących poleceń przez spółkę dominującą w stosunku do spółki zależnej jak i możliwość realizacji przez członka zarządu spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek prawa do powoływania się na działanie w interesie grupy spółek znajdzie zastosowanie dopiero po ujawnieniu uczestnictwa w grupie spółek w rejestrze przedsiębiorców. Dlatego planując przystąpienie przez polskie spółki zależne do finansowań grupowych w reżimie nowego polskiego prawa holdingowego z wiążącym poleceniem spółki dominującej należy uwzględnić czas konieczny do uzgodnienia i rejestracji uczestnictwa w grupie spółek w polskim rejestrze przedsiębiorców.
Należy również pamiętać, że w celu ograniczenia ryzyka banki nakładają na finansowane podmioty pewne zobowiązania i ograniczenia odnośnie prowadzonej przez nie działalności, w tym w zakresie możliwości dokonywania zmian struktur korporacyjnych w których uczestniczą finansowane podmioty. Dlatego przed podjęciem decyzji o uczestnictwie w grupie spółek oraz wprowadzeniu zmiany do umowy spółki zależnej określających przesłanki przyjęcia oraz odmowy wykonania wiążącego polecenia należy każdorazowo sprawdzać dokumentacje finansowania wiążące potencjalnych uczestników grupy w celu uniknięcia naruszenia podjętych w stosunku do banków zobowiązań.
Czytaj też: Sposoby przeniesienia krajowej spółki za granicę >
Ponieważ Nowelizacja nie wprowadza zmian do polskiego prawa bankowego w zakresie oceny przez banki zdolności kredytowej finansowanych podmiotów prawdopodobnie nie spowoduje zmian odnośnie zabezpieczeń spłaty wierzytelności wymaganych przez banki wobec kredytobiorców.
Czas pokaże, czy w praktyce nowe polskie prawo holdingowe nie podzieli losu poprzednio wprowadzonego w 2010 roku szczątkowego prawa holdingowego (dotychczasowy art. 7 polskiego kodeksu spółek handlowych), które stało się martwym prawem. Jednakże polskie spółki kapitałowe działające w międzynarodowych strukturach po wejściu w życie nowego polskiego prawa holdingowego mogą być zainteresowane przeglądem swoich struktur organizacyjnych i transakcyjnych, a w szczególności sformalizowaniem funkcjonujących, faktycznych sposobów podejmowania decyzji w grupach spółek w celu wyłączenia odpowiedzialności osób zarządzających polskimi spółkami w transakcjach zawieranych w interesie grupy spółek, w której uczestniczą
Nowelizacja po podpisaniu przez Prezydenta oraz ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw wejdzie w życie w terminie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.