Nowa ustawa o rolnictwie ekologicznym, w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych, zastępująca tę z 25 czerwca 2009 r., miała wejść w życie 1 stycznia 2022. Czyli rok później niż pierwotnie planowano, ze względu na panującą na Świecie pandemię COVID 19. Póki co nadal obowiązuje jednak ustawa z roku 2009 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1324), do czasu kiedy zostanie opublikowana nowa, która wciąż jeszcze znajduje się na etapie projektu.  

Zaostrzone normy dla produktów ekologicznych

Od tego dnia, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848, normy dotyczące rolnictwa ekologicznego i regulujące certyfikację produktów ekologicznych zostaną dodatkowo zaostrzone. Producenci będą musieli liczyć się z karami za wprowadzanie konsumentów w błąd, poprzez nieprawidłowe używanie oznaczeń „bio” lub „eko”. Zgodnie z nową ustawą, nie wolno  będzie stosować w reklamach lub opisach handlowych produktów, które są niezgodne z przepisami o rolnictwie ekologicznym, oznaczeń informujących, że dany produkt został tak wyprodukowany lub określając go słowem  „eko” lub „bio”.

 


Za niestosowanie się do tych przepisów, przewiduje się kary finansowe dla producentów, w wysokości do 200% korzyści majątkowej, którą uzyskali lub mogliby uzyskać poprzez wprowadzenie danego środka, produktu lub substancji do obrotu, jednak nie niższej niż 1000 PLN. Kary maja być wymierzane  przy uwzględnieniu stopnia szkodliwości czynu, zakresu naruszenia, dotychczasowej działalności podmiotu dokonującego naruszenia i wielkości korzyści majątkowej uzyskanej lub którą mógłby uzyskać.

Czytaj w LEX: Odstępstwa od zasad produkcji ekologicznej >

Produkcja według zasad rolnictwa ekologicznego

Polacy coraz chętniej sięgają po produkty ekologiczne i są gotowi zapłacić za nie więcej, wierząc, że są zdrowsze i zostały wyprodukowane z jak największym poszanowaniem środowiska naturalnego. Dodatkowo pandemia SARS-Cov-2 przyspieszyła rozwój rynku tzw. produktów ekologicznych. I to właśnie wykorzystują nieuczciwi producenci. Aby jakiś produkt spożywczy mógł być określany słowem „eko”, musi być wyprodukowany według ściśle określonych zasad rolnictwa ekologicznego czyli bez zastosowania sztucznych nawozów, produktów genetycznie zmodyfikowanych (GMO) itp. Żywność ekologiczna powinna charakteryzować się niską zawartością metali ciężkich oraz znacznie niższą zawartością azotynów i azotanów. Co więcej, producent takiej żywności musi być certyfikowany przez zewnętrzną autoryzowaną instytucję kontrolną.

Czytaj także: NIK: Przepisy nie zapobiegają marnowaniu żywności, trzeba je poprawić>>
 

Można oznaczać unijnym logo

Żywność ekologiczna może być oznaczona unijnym logiem produkcji eko, które symbolizuje naturę i ideę zrównoważonego rozwoju tzw. ekoliściem. Logo to powstało w wyniku połączenia dwóch symboli tj. flagi europejskiej oraz liścia. Unijne logo produktów ekologicznych zostało wprowadzone rozporządzeniem Komisji (UE) nr 271/2010 z 24 marca 2010 r., a sposób jego wykorzystania reguluje art. 57 rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008. Stosowanie tego logo czyli białego listka zbudowanego z dwunastu gwiazdek, na jasnozielonym tle jest niedozwolone jeżeli produkt zawiera mniej niż 50 % składników pochodzenia rolniczego, z czego co najmniej 95% tych składników musi być z upraw ekologicznych.

Pobierz wzór dokumentu w LEX: Wykaz producentów, którzy spełnili wymagania dotyczące produkcji w rolnictwie ekologicznym >

Producenci objęci kontrolą i certyfikacją

Nowa ustawa ma wprowadzić miedzy innymi jednolitą bazę producentów objętych kontrolą i certyfikacją,  uproszczenie zasad produkcji, szczegółową kontrolę produkcji żywności ekologicznej i łańcucha dostaw wykorzystywanych produktów, przy jednoczesnym nakazie dla producentów z poza UE do przestrzegania zasad produkcji obowiązujących we Wspólnocie Europejskiej, rozszerzenie  certyfikowanych produktów, nawet o takie jak np. sól, wosk pszczeli czy liście winogron. Nowelizacja ma dotyczyć także wprowadzenia dodatkowej zasady produkcji w przypadku drobiu, królików czy tzw. zwierząt jeleniowatych. Jednocześnie proces certyfikacji dla małych gospodarstw ma być ułatwiony, dzięki możliwości prowadzenia certyfikacji grupowej.

Zakazane "mydlenie oczu"

Znowelizowana ustawa ma także za zadanie walczyć z tzw. „greenwashingiem”, czyli potocznie nazywanym zjawiskiem „ekościemy czy też „zielonym mydleniem oczu”. Wiele firm, chcąc być postrzeganymi jako firmy ekologiczne, odpowiedzialne społecznie, deklaruje nieprawdziwe informacje dot. wytwarzania swoich produktów, jakoby w zgodzie z naturą, ekologią i zgodnie z zadami zrównoważonego rozwoju. Firmy często nie posiadają tak naprawdę, żadnych potwierdzonych danych o ekologiczności danego produktu, ani uznanych na rynku certyfikatów. Zdarza się, że firmy nielegalnie używają ekoznaków, a treść nieprawdziwych etykiet ma za zadanie wprowadzić w błąd klienta i uautentycznić ekologiczność danego produktu. Innym przykładem takiego działania jest np. szczególne podkreślanie aspektu ekologicznego np. biodegradowalności opakowania. Przy czym pomijany jest fakt, że np. sam produkt może być szkodliwy dla środowiska, a jego produkcja zostawia duży ślad ekologiczny (mierzony w globalnych hektarach (gha) na osobę) czyli inaczej wskaźnik, który pozwala na oszacowanie zużycia zasobów naturalnych w stosunku do możliwości ich odtworzenia przez Ziemię.

Aktualne informacje i przepisy prawne dotyczące rolnictwa ekologicznego są dostępne w bazie aktów prawnych Unii Europejskiej pod linkiem: https://eur-lex.europa.eu/homepage.html. Od dnia 1 stycznia 2022 r. przestają obowiązywać następujące akty prawne UE (obowiązujące do 31 grudnia 2021 r.):

  • Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91,
  • Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli,
  • Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1235/2008 z dnia 8 grudnia 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w odniesieniu do ustaleń dotyczących przywozu produktów ekologicznych z krajów trzecich.

 

Autorka: Dr inż. Julita Markiewicz–Patkowska, Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu, inżynier Ochrony Środowiska
Technolog Wody, Ścieków i Odpadów