Rząd planuje przedłużenie do końca czerwca czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy państwowej z Republiką Białorusi. Projekt rozporządzenia w tej sprawie pojawił się na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Rozporządzenie dotyczyć będzie tego samego obszaru, co do tej pory. Wojna na Ukrainie na razie nie spowodowała wprowadzenia żadnych ograniczeń na odcinku granicy z tym państwem, ale nie można ich wykluczyć w niedługiej przyszłości.
Tymczasem przedsiębiorcy ze wschodnich części województw podlaskiego i lubelskiego od kilku miesięcy odczuwają skutki wprowadzanych zakazów.
Czytaj też: Więcej firm dostanie rekompensaty za straty po wprowadzeniu stanu wyjątkowego>>
Firmy z branży turystycznej mają prawo do rekompensaty
Wprowadzonego na początku września na wschodnim pograniczu stanu wyjątkowego nie dało się przedłużać w nieskończoność, gdyż nie pozwalała na to konstytucja. Z tej przyczyny z dniem 1 grudnia 2021 roku wprowadzono nowelizację ustawy z 12 października 1990 roku o ochronie granicy państwowej. Art. 12a tej ustawy dał możliwość wprowadzenia czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy państwowej. Taki zakaz został wprowadzony od 1 grudnia 2021 r. do 1 marca 2022 r. na terenie 115 miejscowości w województwie podlaskim i 69 w województwie lubelskim i ten zakaz właśnie ma być przedłużony.
Wspomniana wyżej nowelizacja wprowadziła zmiany do ustawy z 29 września 2021 roku o rekompensacie w związku z wprowadzeniem stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego w 2021 r., które dostosowały kwestię uzyskania rekompensaty w sytuacji ustanowienia czasowego zakazu przebywania.
- Dotychczasowe przepisy dawały bowiem możliwość ubiegania się o rekompensatę w sytuacji trwania stanu wyjątkowego. Na podstawie powyższej ustawy przedsiębiorcy z branży turystycznej i gastronomicznej (w tym osoby prowadzące hotele, agroturystykę oraz piloci wycieczek) mogą nadal liczyć na wypłatę rekompensaty – tłumaczy adwokat Piotr Hindemith.
Rekompensata ustalona jest za okres 30 dni trwania stanu wyjątkowego (po nowelizacji także w sytuacji wprowadzenia czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze) w wysokości 65 proc. średniego miesięcznego przychodu podmiotu z prowadzonej przez niego działalności na obszarze objętym czasowym zakazem przebywania, w okresie obejmującym trzy wybrane miesiące z sześciu miesięcy poprzedzających wprowadzenie tego zakazu.
Czytaj: Stan wyjątkowy przy granicy z Białorusią – konsekwencje prawne >
Niedoskonała ustawa, ale jest alternatywa
Ustawa o rekompensacie dla podmiotów świadczących usługi albo prowadzących działalność gospodarczą w związku z wprowadzeniem stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego w 2021 r. chroni tylko i wyłącznie przedsiębiorców z branży turystycznej tj. gastronomię, hotelarzy, rolników mających agroturystykę, pilotów wycieczek. Pozostała część przedsiębiorców zgodnie z obowiązującymi regulacjami została pozostawiona sama sobie.
- Ustawodawca w mojej ocenie kolejny raz nie dopracował regulacji prawnych, w konsekwencji czego z pewnością dochodzi do naruszenia podstawowych praw zagwarantowanych przede wszystkim Konstytucją. Zgodnie z art. 32 Konstytucji wszyscy są wobec prawa równi, wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władzę publiczną. Po drugie, zgodnie z tym artykułem nikt nie może być dyskryminowany w życiu prywatnym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny – podkreśla adwokat Eliza Korsak.
Natomiast zgodnie z art. 71 konstytucji każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jakie zostały mu wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. - Wobec powyższego w myśl ustawy kodeks cywilny, tj. art 417 ze zn 1 - jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą – wskazuje Eliza Korsak
W tym przypadku kłopotliwe jest jednak to, że niezgodność tę musi stwierdzić Trybunał Konstytucyjny.
Czytaj: Funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego w okresie stanu wyjątkowego >
Odszkodowanie także dla firm spoza strefy
To nie są jedyne możliwości dochodzenia odszkodowań.
W ocenie doktora Piotra Pałki, radcy prawnego i wspólnika DERC PAŁKA Kancelaria Radców Prawnych do szkód poniesionych przez przedsiębiorców w czasie stanu wyjątkowego ma zastosowanie ustawa z 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela. Ustawa określa podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych, powstałych w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego: stanu wojennego, stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej. Zgodnie z przepisem art. 2 tej ustawy każdemu, kto poniósł stratę majątkową w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy roszczenie o odszkodowanie. Odszkodowanie obejmuje w takim wypadku wyrównanie straty majątkowej, jednak bez korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała i obejmuje okres, w którym taki stan obowiązywał.
Jak wskazuje dr Piotr Pałka, z przepisu tego wynika również uprawnienie do dochodzenia odszkodowania dla przedsiębiorców z sąsiednich regionów, którzy stracili na wprowadzeniu stanu wyjątkowego np. w związku z tym, że turyści bali się w te rejony przyjeżdżać. W jego ocenie w przepisie tym mowa jest bowiem o każdym kto poniósł stratę majątkową w następstwie wprowadzenia stanu wyjątkowego. Nie ma tutaj ograniczenia do obszaru, na którym wprowadzono stan wyjątkowy, istotne jest natomiast następstwo i skutki wprowadzenia stanu wyjątkowego. Poszkodowany niezadowolony z decyzji w sprawie odszkodowania, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia decyzji w tej sprawie, może wnieść powództwo do sądu powszechnego. Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem roku od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o powstaniu straty majątkowej. Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia zniesienia stanu nadzwyczajnego.
Przepisy te dotyczą jednak strat poniesionych w czasie do 30 listopada 2021 r. - Obecnie z uwagi na to, iż stan wyjątkowy nie obowiązuje, ustawa z 22 listopada 2002 roku nie będzie miała zastosowania – wskazuje mec. Piotr Hindemith.
Po rekompensatę do wojewody
Kolejnym rozwiązaniem jest składanie wniosku do wojewody. Ustawa z 9 grudnia 2021 roku o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw dodała w ustawie z 29 września 2021 roku o rekompensacie w związku z wprowadzeniem stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego w 2021 r. art. 3 ust. 8, zgodnie z którym wojewoda, na udokumentowany wniosek, za zgodą ministra właściwego do spraw administracji publicznej, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może przyznać rekompensatę również podmiotom innym niż wskazane w art. 1 (tj., przedsiębiorcom z branży turystycznej i gastronomicznej), które prowadzą działalność na obszarze objętym czasowym zakazem przebywania), gdy okoliczności, a zwłaszcza poziom strat, utraconych korzyści lub ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.
- Daje ona możliwość uzyskania rekompensaty wszystkim przedsiębiorcom, jednak z brzmienia przepisu art. 3 ust. 8 jasno wynika, iż nie będzie to łatwa droga. Przepis nie precyzuje, jakimi dokładnie zasadami będzie kierował się wojewoda rozpatrujący wniosek – tłumaczy Piotr Hindemith.
Oprócz tego przepis wprowadza wymóg uzyskania zgody ministra właściwego do spraw administracji publicznej na przyznanie takiej rekompensaty.
- W rezultacie uzyskanie rekompensaty jest uznaniowe – podkreśla Piotr Hindemith. - Wskazać należy, iż wymienione w przepisie przesłanki warunkujące przyznanie rekompensaty, tj., poziom strat, utraconych korzyści oraz względy słuszności są pojęciami niedookreślonymi. Przedsiębiorcy spoza grupy osób prowadzących działalność z zakresu gastronomii i hotelarstwa mają więc trudniejszą drogę do uzyskania rekompensaty. Takie zróżnicowanie podmiotów wydaje się być niezasadne i prowadzić może do naruszenia konstytucyjnej gwarancji równości wobec prawa a także zasady równego traktowania przedsiębiorców przez organy władzy publicznej – dodaje mec. Hindemith.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.