Czy osoba wykonująca czynności agencyjne może wystawić agentowi X fakturę ze stawką zwolnioną zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37 u.p.t.u. o treści: usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego?

1. Wyłączny agent ubezpieczeniowy X współpracuje z osobą wykonującą czynności agencyjne prowadzącą własną działalność gospodarczą, która działa w jego imieniu i na jego rzecz w zakresie pozyskiwania klientów i doprowadzania do zawarcia polis. Prowizję z tytułu zawartych ubezpieczeń od towarzystwa ubezpieczeniowego otrzymuje agent X.

Pytanie:
Czy osoba wykonująca czynności agencyjne może wystawić agentowi X fakturę ze stawką zwolnioną zgodnie z art.43 ust. 1 pkt 37 u.p.t.u. o treści: usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego?
Czy uzyskana w ten sposób prowizja korzysta ze zwolnienia z podatku VAT u osoby wykonującej czynności prowizyjne?

2. Firma - agencja wyłączna pośredniczy w świadczeniu usług ubezpieczeniowych pomiędzy klientami a towarzystwem ubezpieczeniowym i współpracuje z agentami wyłącznymi. Ma zamiar zlecić agentom ubezpieczeniowym pewne funkcje dodatkowe np. wdrażanie nowych agentów, szkolenia produktowe agentów. Agenci prowadzą własną działalność gospodarczą. Prowizję z tytułu zawartych umów i ich kontynuacji zawartych przez "Młodych Agentów" uzyska agencja wyłączna od firmy ubezpieczeniowej.

Pytanie:
Czy agent ubezpieczeniowy tzw. specjalista, który wykonywał czynności dodatkowe na rzecz agencji może wystawić agencji wyłącznej fakturę VAT ze stawką zwolnioną zgodnie z art.43 ust. 1 pkt 37 u.p.t.u. o treści: usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego?
Czy uzyskana w ten sposób prowizja korzysta ze zwolnienia z VAT u agenta ubezpieczeniowego?

Odpowiedź:
Jeśli agent negocjuje pomiędzy stronami, aby doprowadzić do zawarcia umowy ubezpieczenia, jeśli jego czynności nie mają charakteru wyłącznie technicznego, to wówczas wynagrodzenie agenta jest obrotem z wykonywania usług zwolnionych z podatku.
Wynagrodzenie za te czynności dodatkowe nie jest obrotem zwolnionym z podatku jako wynagrodzenie za usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego.
Jeśli czynności agenta Y polegają na doprowadzeniu do zawarcia umowy z firmą ubezpieczeniową, jeśli nie są to tylko czynności faktyczne, jeśli negocjuje on treść umowy pomiędzy ubezpieczonym a firmą ubezpieczeniową, to wówczas jego czynności są pośrednictwem ubezpieczeniowym. Wówczas może on zastosować zwolnienie podatkowe dla swoich czynności. Nie ma przy tym znaczenia, że agent Y nie działa bezpośrednio dla firmy ubezpieczeniowej, tylko dla agenta X (który działa na rzecz firmy ubezpieczeniowej).

Uzasadnienie:
Ad. 1)
Zgodnie z przepisem art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – dalej u.p.t.u., ze zwolnienia z podatku od towarów i usług korzystają usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji.
W celu rozstrzygnięcia co w świetle ww. przepisów prawa podatkowego należy rozumieć pod pojęciem "pośrednictwa", należny odnieść się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TS UE) z dnia 21 czerwca 2007 r. w sprawie C-453/05 (Volker Ludwig przeciwko Finanzamt Luckenwalde). Trybunał stwierdził tam, że "pośrednictwo" stanowi działalność polegającą na pośredniczeniu, która może obejmować między innymi wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy, przy czym celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, a sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy. Zatem pojęcie pośrednictwa nie wymaga koniecznie, aby pośrednik działający jako subagent agenta głównego kontaktował się bezpośrednio z dwiema stronami umowy, aby negocjować wszystkie klauzule, jednakże pod warunkiem że jego działalność nie ogranicza się do zobowiązania do wykonania części czynności faktycznych związanych z umową.
Natomiast w wyroku z dnia 13 grudnia 2001 r., w sprawie C-235/00 (Commissioners of Customs & Excise v CSC Financial Services Ltd.) Trybunał zauważył, że znaczenie słowa "negocjacje" - które było używane w przepisach wspólnotowych odnośnie pośrednictwa zwolnionego z podatku - odnosi się ono do działalności pośrednika, który nie przyjmuje roli którejkolwiek ze stron umowy dotyczącej produktu finansowego oraz którego działalność polega na czymś innym, niż świadczenie usług wchodzących w zakres umowy, typowo wykonywanych przez strony takich umów. Negocjacje stanowią usługę świadczoną na rzecz strony umowy oraz wynagradzane przez nią, polegającą na jednoznacznie określonym akcie mediacji. Mogą one polegać m.in. na wskazywaniu odpowiednich możliwości zawarcia takiej umowy, nawiązywanie kontaktu z drugą stroną lub negocjowanie, w imieniu i na rzecz klienta, warunków płatności, jakich ma dokonać jedna ze stron. Celem negocjacji jest zatem wykonanie wszystkich czynności niezbędnych w celu zawarcia przez dwie strony umowy, przy jednoczesnym braku jakiegokolwiek własnego zaangażowania negocjatora określonego w warunkach umowy. Z drugiej strony, nie stanowi negocjacji sytuacja, w której jedna ze stron powierza podwykonawcy część formalności administracyjnych związanych z umową, takich jak udzielanie informacji drugiej stronie oraz przyjmowanie i przetwarzanie wniosków, będące przedmiotem umowy. W takim przypadku, podwykonawca zajmuje tę samą pozycję, jak strona sprzedająca produkt finansowy, nie jest zatem pośrednikiem.
Piszecie Państwo, że czynności agenta wykonywane są w zakresie pozyskiwania klientów i doprowadzania do zawarcia polis (umów ubezpieczeniowych). Jeśli agent negocjuje pomiędzy stronami, aby doprowadzić do zawarcia umowy, jeśli jego czynności nie mają charakteru wyłącznie technicznego, to wówczas wynagrodzenie agenta jest obrotem z wykonywania usług zwolnionych z podatku. Nie jest przy tym przeszkodą fakt, że podmiot, o którym mowa, działa jako subagent agenta wyłącznego. W powyższych orzeczeniach wskazano, że również w tym przypadku możemy mieć do czynienia z pośrednictwem.

Ad. 2)
Czynności dodatkowe, o których mowa, nie są usługami pośrednictwa ubezpieczeniowego. Jak sami Państwo piszecie – czynności dodatkowe, o których mowa, to np. wdrażanie nowych agentów, szkolenia produktowe agentów. Nie są to czynności podlegające na pośredniczeniu w zawieraniu umów. Nie są to czynności polegające na negocjacjach. Nie można zaś – jak uważam – traktować pośrednictwa na tyle szeroko, aby uznawać za pośrednictwo również tego rodzaju czynności, które w przyszłości doprowadzą do zawierania umów (czyli wykonywania właściwego pośrednictwa). W związku z tym uważam, że wynagrodzenie za te czynności nie jest obrotem zwolnionym z podatku jako wynagrodzenie za usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego.
W tego rodzaju przypadkach, gdy dany podatnik świadczy przede wszystkim usługi zwolnione z podatku i oprócz nich – pewne czynności nie objęte zwolnieniem podatkowym, można się zastanawiać, czy nie ma on możliwości zastosowania do tych pozostałych czynności zwolnienia podmiotowego.
Zgodnie bowiem z przepisami art. 113 ust. 1 i 2 u.p.t.u. zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Do wartości sprzedaży, o której mowa, nie wlicza się:
1) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju oraz sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju;
2) odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług, zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, z wyjątkiem:
a) transakcji związanych z nieruchomościami,
b) usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41,
c) usług ubezpieczeniowych
- jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych;
3) odpłatnej dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.
Jeśli więc obroty agentów z tytułu tych czynności dodatkowych nie przekraczałyby 150.000 zł rocznie, to wówczas byliby oni podatnikami VAT zwolnionymi. Należy tylko uważać, aby w ramach tych czynności dodatkowych podatnicy ci nie świadczyli usług doradztwa. Zgodnie bowiem z przepisem art. 113 ust. 13 pkt 2 u.p.t.u. zwolnienia nie stosuje się m.in. do podatników świadczących usługi prawnicze oraz usługi w zakresie doradztwa, a także usługi jubilerskie.

Ad. 3)
Wszystko zależy od tego, jaki czynności wykonuje agent Y. Przywołać tutaj należy ponownie fragment uzasadnienia wyroku TS UE w sprawie C-453/05: "jeśli celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, a sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy. Zatem pojęcie pośrednictwa nie wymaga koniecznie, aby pośrednik działający jako subagent agenta głównego kontaktował się bezpośrednio z dwiema stronami umowy, aby negocjować wszystkie klauzule, jednakże pod warunkiem że jego działalność nie ogranicza się do zobowiązania do wykonania części czynności faktycznych związanych z umową".
Jeśli zatem czynności agenta Y polegają na doprowadzeniu do zawarcia umowy z firmą ubezpieczeniową, jeśli nie są to tylko czynności faktyczne, jeśli negocjuje on treść umowy pomiędzy ubezpieczonym a firmą ubezpieczeniową, to wówczas jego czynności są pośrednictwem ubezpieczeniowym. Wówczas może on zastosować zwolnienie podatkowe dla swoich czynności. Nie ma przy tym znaczenia, że agent Y nie działa bezpośrednio dla firmy ubezpieczeniowej, tylko dla agenta X (który działa na rzecz firmy ubezpieczeniowej).

[Uwaga! Odpowiedź na to pytanie jest już nieaktualna od 1 I 2017 r.]