1. Podstawa prawna określająca wymogi fachowe i sanitarne pomieszczeń przychodni działającej w ramach niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej
Niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej mają możliwość organizowania się w różny sposób, a ich organy założycielskie mają dużą swobodę w tym zakresie. Ponieważ działalność zakładów opieki zdrowotnej dotyczy tak istotnych sfer jak zdrowie i życie ludności, dla zagwarantowania bezpieczeństwa, odpowiedniego poziomu i jakości udzielania świadczeń zdrowotnych Minister Zdrowia w rozporządzeniu określił niezbędne wymogi fachowe i sanitarne jakie muszą spełniać zakłady opieki zdrowotnej. Są to przede wszystkim wymogi - ogólnoprzestrzenne, dotyczące pomieszczeń i urządzeń znajdujących się w zakładach opieki zdrowotnej, wymagania ogólnobudowlane, oświetleniowe, dotyczące instalacji urządzeń higienicznych, urządzeń klimatyzacyjnych, urządzenia pomieszczeń mieszczących się w zakładach opieki zdrowotnej, znajdujących się w nim urządzeń medycznych.

Delegację do wydania rozporządzenia przez Ministra Zdrowia, regulującego wymagania fachowe i sanitarne jakie mają spełniać niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej stanowi art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.; dalej jako: u.z.o.z.). Zgodnie z art. 9 ust. 1 u.z.o.z. pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej powinny odpowiadać określonym wymaganiom fachowym i sanitarnym. Te wymagania określił Minister Zdrowia w rozporządzeniu z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 213, poz. 1568 z późn. zm.; dalej jako: r.w.f.).

2. Wymogi ogólnoprzestrzenne
Przychodnie są najczęściej spotykanymi niepublicznymi zakładami opieki zdrowotnej. Są to ambulatoryjne, otwarte zakłady opieki zdrowotnej, które prowadzą diagnostyczną i leczniczą działalność w samym zakładzie oraz w terenie. Podstawowym wymogiem ogólno-przestrzennym, który musi być spełniony przez przychodnię jest stanowienie przez budynek przychodni samodzielnego budynku lub zespołu budynków. Rozporządzenie przewiduje możliwość znajdowania się przychodni w budynku o innym przeznaczeniu, jednak wówczas przychodnia musi być odizolowana i zamknięta od pozostałych podmiotów użytkujących wspólny budynek. Ta całkowita izolacja od pozostałych użytkowników budynku nie dotyczy mieszczących się w nim węzłów komunikacji pionowej i poziomej, które są wspólne dla wszystkich użytkowników budynku, a które równocześnie nie należą do wewnętrznej komunikacji zakładu opieki zdrowotnej. Ponadto należy spełnić warunek usytuowania pomieszczeń przychodni (zwłaszcza tych, w których znajdują się osoby chore) na poziomie terenu urządzonego przy budynku. Rozporządzenie dopuszcza wykorzystanie pomieszczeń przychodni znajdujących się poniżej poziomu terenu urządzonego przy budynku przychodni dla pomieszczeń gospodarczych, technicznych, zaopatrzenia medycznego, diagnostycznych np. laboratorium medycznego, pracowni USG, RTG, rezonansu magnetycznego, medycyny nuklearnej, tomografu komputerowego, rehabilitacji, pomieszczeń socjalnych, gospodarczych, administracyjnych przychodni.
Jeśli chodzi o podłogi pomieszczeń przychodni, w tym ciągów komunikacyjnych, po których poruszają się pacjenci, to powinny one być na jednym poziomie na tej samej kondygnacji. Jeżeli przychodnie mieszczą się w przebudowanych obiektach, to w przypadku występowania zróżnicowanego poziomu podłóg należy zgodnie z zasadami prawa budowlanego, różnice poziomów zniwelować pochylniami lub odpowiednimi urządzeniami umożliwiającymi osobom niepełnosprawnym dostęp do pomieszczeń przychodni.

W przychodniach nie mogą znajdować się zsypy dla brudnej bielizny, odpadów lub innych materiałów.
W holu przychodni powinna znajdować się rejestracja lub punkt informacyjno-rejestracyjny, miejsce dla pozostawienia okryć wierzchnich pacjentów, wózków dziecięcych lub inwalidzkich. Z holu pacjenci mają mieć zagwarantowany dostęp do toalety. Ponadto należy mieć na uwadze, że do pomieszczeń znajdujących się w holu musi być zagwarantowany swobodny dostęp dla osób niepełnosprawnych.
Podstawowym warunkiem, jaki ma zostać spełniony w przychodniach, w których znajduje się nie więcej niż 6 gabinetów lekarskich, jest zachowanie rozdziału czasowego przyjęć dzieci zdrowych. Rozporządzenie dopuszcza możliwość istnienia wspólnej poczekalni dla wszystkich grup pacjentów. W przychodni, w której udzielane są świadczenia zdrowotne dzieciom chorym i zdrowym oraz zdrowym i chorym osobom dorosłym - może istnieć jeden gabinet badań lekarskich. W takiej sytuacji musi być zachowany rozdział czasowy przyjęć osób zdrowych.
Poradnia, w której przyjmowane są dzieci musi posiadać gabinet badań bezpośrednio połączony z gabinetem przygotowawczo - zabiegowym. Możliwe jest połączenia gabinetu przygotowawczo-zabiegowego z pokojem pobierania prób do analiz, ale w takim przypadku należy również zachować rozdział czasowy funkcjonowania tych gabinetów.
Gabinety badań ginekologicznych oraz poradnie, w których udzielane są świadczenia zdrowotne w dziedzinie urologii lub o charakterze inwazyjnym w zakresie dolnego odcinka przewodu pokarmowego, powinny mieć bezpośrednie połączenie z kabiną higieny osobistej. W przypadku poradni chirurgicznych powinien być w nich urządzony osobny gabinet diagnostyczno-zabiegowy.

2.1. Powierzchnie gabinetów przychodni
Rozporządzenie w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładów opieki zdrowotnej określa powierzchnię gabinetów mieszczących się w przychodni:
- gabinet badań lekarskich nie mniej niż 12 m²;
- gabinet przygotowawczo-zabiegowy, gabinet zabiegowy z wyłączeniem gabinetu dentystycznego oraz gabinetu, w którym nie wykonuje się znieczulenia ogólnego - nie mniej niż 15 m²;
- gabinet zabiegowy, w którym wykonuje się znieczulenie ogólne - nie mniej niż 20 m²;
- gabinet pobierania prób do analiz - nie mniej niż 6 m²;
- gabinet dentystyczny nie mniej niż 12 m² w przypadku jednego fotela dentystycznego, a w przypadku większej liczby foteli, na każdy kolejny fotel musi przypadać co najmniej 8 m².
Sprężarki i pompy zasilającej unity dentystyczne należy zlokalizować w miejscu niezanieczyszczonym, w sposób prawidłowy niepowodujący hałasu ponadnormatywego.

3. Przepisy przejściowe sankcjonujące odstępstwa od wymagań określonych w rozporządzeniu w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładów opieki zdrowotnej
Zakłady opieki zdrowotnej muszą bezwzględnie spełniać wymogi określone w rozporządzeniu, jednak przewidziano w nim okres przejściowy dla tych zakładów opieki zdrowotnej, które nie dostosowały jeszcze swoich warunków fachowych i sanitarnych do wymogów w nim określonych. Zgodnie z postanowieniami zawartymi w rozdziale 7 r.w.f., zawierającym przepisy przejściowe, zakład opieki zdrowotnej prowadzący działalność w dniu wejścia w życie rozporządzenia, który po dniu jego wejścia w życie prowadzi działalność w pomieszczeniach, w których w okresie 12-stu miesięcy prowadziły działalność: inny zakład opieki zdrowotnej, indywidualna praktyka lekarska, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska, grupowa praktyka lekarska, indywidualna praktyka pielęgniarek, położnych, indywidualna specjalistyczna praktyka pielęgniarek, położnych lub grupowa praktyka pielęgniarek, położnych, które nie spełniają wymagań określonych w rozporządzeniu, mają możliwość dostosowania pomieszczenia i urządzenia do wymagań w nim określonym do dnia 31 grudnia 2012 r. Ponadto taką samą możliwość mają te zakłady opieki zdrowotnej, które przed dniem wejścia w życie rozporządzenia rozpoczęły budowę pomieszczeń i jej nie ukończyły i również nie spełniają wymogów dla nich określonych. Przepisy przejściowe rozporządzenia nakładają na kierowników placówek, które nie spełniają wymogów dla nich określonych, obowiązek przedstawienia do dnia 30 czerwca 2012 r., organowi prowadzącemu rejestr, o którym mowa w art. 12 u.z.o.z., program dostosowania zakładu opieki zdrowotnej do wymagań określonych w przepisach, zaopiniowany przez właściwego inspektora sanitarnego.
W przypadku budowy pomieszczeń i braku kierownika zakładu, obowiązek przedstawienia programu spoczywa na inwestorze. Jeżeli programy dostosowawcze zostały opracowane przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, programy te stały się w dniu jego wejścia w życie programami, o których w nim mowa. Jeśli nie spełniają one wymagań określonych w rozporządzeniu, należy dostosować je do przepisu i przedstawić je organowi prowadzącemu rejestr do dnia 30 czerwca 2012 r.

W omawianej kwestii rozporządzenie odsyła do art. 12 u.z.o.z., zgodnie z którym zakład opieki zdrowotnej może rozpocząć działalność dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru. Wpis do rejestru jest decyzją administracyjną i ma charakter konstytutywny, co oznacza, że zakład opieki zdrowotnej ma obowiązek prowadzenia swojej działalności zgodnie z dokonanym wpisem. Istotne znaczenie ma więc data jego dokonania oraz wymienione w rejestrze komórki i jednostki organizacyjne niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej. Niepubliczny zakład opieki zdrowotnej nie może prowadzić działalności bez uzyskania wpisu do rejestru. Rejestr jest jawny i dostępny do wglądu dla osób trzecich. Dane objęte rejestrem są publikowane w Internecie na stronie
Dla niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej organem rejestrowym jest wojewoda właściwy dla siedziby danego zakładu opieki zdrowotnej. Siedziba niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej powinna być określona w jego statucie. Jest nią wskazana w nim miejscowość. Obszar działania niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej często jest szerszy od jego siedziby i może rozciągać się np. na całe województwo lub na kilka województw. W przypadku udzielania świadczeń zdrowotnych przez niepubliczny zakład opieki zdrowotnej na terenie kilku województw, jego rejestracja ma miejsce tylko w jednym rejestrze - mianowicie w tym województwie, w którym mieści się siedziba niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej. Wojewoda dokonujący rejestracji niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej ma obowiązek powiadomienia o tym pozostałych wojewodów, w województwach w których mieszczą się jednostki organizacyjne zarejestrowanego przez niego niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej. Taki sam obowiązek spoczywa na wojewodzie w przypadku dokonywanych zmian w rejestrze.
(...)
Olińska Anna