Autorka przypomina, że w przypadku umów będących podstawą realizacji gwarantowanych świadczeń zdrowotnych, finansowanych ze środków publicznych stosowane są wzorce umów, czyli klauzule umowne, które zostały przygotowane z góry na użytek przyszłych umów. W przypadku umów będących podstawą udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wzorzec umowy jest ustalany centralnie przez prezesa Funduszu,  w drodze zarządzeń , wydawanych odrębnie dla każdego rodzaju kontraktowanych świadczeń.

Jednak jak podkreśla autorka, nie można utożsamiać zarządzenia prezesa Funduszu, wydanego na podstawie art. 146 ust. 1 ustawy o świadczeniach, z zarządzeniami w znaczeniu użytym w art. 93 Konstytucji RP. Treść zarządzeń prezesa Funduszu (w tym również treść załączonych do zarządzeń wzorców) jest powszechnie dostępna i publikowana na stronie internetowej Funduszu w Biuletynie Informacji Publicznej. 

„Wzorce te jednak nie mają charakteru powszechnie obowiązującego prawa (nie są to wzorce normatywne). Źródłem ich mocy obowiązującej w stosunkach Fundusz – świadczeniodawca jest wola stron zawierających umowę z użyciem tego wzorca. Pogląd ten potwierdza orzecznictwo sądowe, zgodnie z którym ogólne warunki umów, wydawane w formie zarządzeń Prezesa Funduszu na podstawie art. 146 ustawy o świadczeniach, stanowią wzorzec umowny w rozumieniu art. 384 k.c. i wiążą strony nie jako powszechnie obowiązujące źródło prawa, lecz jako część umowy” – czytamy w publikacji.

Zarządzenia prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia wydawane jedynie w oparciu o przepis kompetencyjny zawierają postanowienia, które muszą być wprowadzone przez strony wprost lub pośrednio (przez odwołanie do nich) do umowy – stwierdza Tamara Zimna. 

„Postanowienia takie, mieszcząc się w zasadzie swobody umów, stanowią sposób ukształtowania ich treści. Jeżeli nie zostały przeniesione wprost i w całości, tylko przez wskazanie, należy je traktować jako wzorzec kwalifikowany wyznaczający treść stosunku prawnego, oddziaływający na treść, ale zewnętrzny wobec umowy (lex contractus). Normy obowiązujące wobec wzorców tego rodzaju zawarte są w przepisach kodeksu cywilnego, składających się na tzw. reżim uniwersalny wzorców, tj. art. 384 § 1 i 2 zdanie pierwsze oraz § 4, art. 3841 oraz 385 § 1 i 2 zdanie pierwsze k.c.”  – czytamy w opracowaniu.

W związku z tym, jak podkreśla autorka, umowa zawarta między Funduszem i świadczeniodawcą jest odrębną od ustalonego wzorca czynnością prawną kreującą zobowiązanie kontraktowe . Wzorzec ustalany jest przez prezesa Funduszu, a konkretne umowy zawierane przez dyrektora oddziału. Jednakże wykładnia oświadczeń woli i wzorca kwalifikowanego, rozumiana jako ustalenie ich sensu, w celu stwierdzenia prawnie wiążącego znaczenia regulacji zawartej w oświadczeniu woli, dokonywana jest zgodnie z regułami wykładni umów określonymi w art. 65 k.c.34, co oznacza, że. ich treść należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Zdaniem Sądu Najwyższego: „Należy wobec tego badać, jak przewiduje art. 65 k.c., przede wszystkim jaki jest cel takich umów i zamiar stron, a nie przewiązywać nadmiernej wagi do ich dosłownego brzmienia. Także przepisy, do których odsyłają postanowienia takiej umowy, powinny być wykładane z uwzględnieniem zamiaru stron i celu umowy oraz tłumaczone tak, jak tego wymagają zasady współżycia społecznego. Umowy zawierane z lekarzem przez Narodowy Fundusz Zdrowia mają przede wszystkim zapewnić, aby pacjent otrzymywał leki zgodnie z potrzebami wynikającymi z wiedzy medycznej oraz aby trafiały one do osób, które mają do tego prawo, zgodnie z przepisami wspomnianej ustawy oraz które rzeczywiście ich potrzebują w ilościach tylko niezbędnych. Szczegółowe postanowienia tych umów, określone przy pomocy przepisów prawa, do których odsyłają, mają w związku z tym zapewnić, aby lekarz postępował przy wypisywaniu recept tak, aby ten cel osiągnąć”.

Opracowanie „Kara umowna w kontraktach z Narodowym Funduszem Zdrowia” przeznaczone jest przede wszystkim dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą w charakterze świadczeniodawców usług finansowanych ze środków publicznych, realizujących kontrakty zawarte z NFZ. Publikacja będzie przydatna także dla studentów prawa, administracji, nauk o zdrowiu, kierunków medycznych, a także pracowników naukowych zajmujących się problematyką prawa medycznego.

Książka dostępna jest w księgarni Profinfo.

O autorce

Tamara Zimna - prawnik, przedstawiciel Rzecznika Praw Pacjenta w Wojewódzkiej Komisji do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych w Krakowie; wykładowca na szkoleniach i konferencjach naukowych z zakresu prawa medycznego; autorka publikacji dotyczących funkcjonowania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, między innymi  książki „Zawieranie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej” (Warszawa 2004, 2007, 2014).