Pytanie

Czy przychodnia ma obowiązek przedstawiać (i w jakiej formie) na żądanie pacjenta akty prawne, na podstawie których np. prowadzone są zapisy lub udostępniana jest dokumentacja medyczna?


Odpowiedź

Jeżeli podmiot leczniczy ma zawartą umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia na udzielanie świadczeń zdrowotnych lub jest np. SP ZOZ-em - nie ma obowiązku przedstawiać na żądanie pacjenta treści aktów prawnych, na podstawie których prowadzi działalność leczniczą, ale ma obowiązek przedstawić listę aktów prawnych, na podstawie których funkcjonuje i prowadzi swoją działalność. Jeżeli podmiot leczniczy jest podmiotem prywatnym świadczącym wyłącznie komercyjnie usługi zdrowotne - nie ma obowiązku przedstawiać na żądanie pacjenta ani listy aktów prawnych, ani ich treści.


Uzasadnienie

Rozróżnienie poczynione w treści odpowiedzi związane jest z faktem obowiązywania w Polsce przepisów dotyczących zapewnienia obywatelowi prawa do dostępu do informacji publicznej - prawo to zagwarantowane zostało każdemu obywatelowi w ustawie z 2 kwietnia 1997 roku - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. 

Zgodnie z art. 61 ust. 1 Konstytucji obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Artykuł 61 ust. 2 Konstytucji wskazuje również ogólny katalog informacji, które są dostępne dla każdego obywatela. Jednocześnie art. 61 ust. 4 Konstytucji precyzuje, iż tryb dostępu do informacji określa ustawa, którą obecnie jest ustawa z 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej - dalej u.d.i.p. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 u.d.i.p. każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu. Zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 u.d.i.p., do udostępniania informacji publicznej zobowiązane są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, a w szczególności (jest to katalog otwarty):

- podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego;

- podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.

Po zapoznaniu się z treścią w art. 4 u.d.i.p. niewątpliwie uzasadniony staje się wniosek, iż znajduje on zastosowanie między innymi do podmiotów leczniczych prowadzonych w formie SP ZOZ-ów, które wykonują zadania publiczne oraz dysponują majątkiem publicznym. Pogląd taki ugruntował się również w ramach orzecznictwa sądów administracyjnych (patrz np. wyrok Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Lublinie z 13 czerwca 2012 roku sygn. akt II SAB/Lu 51/12, zgodnie z którym szpital jako samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej w zakresie, w jakim korzysta ze środków publicznych, jest podmiotem zobowiązanym do udzielenia informacji stanowiących informację publiczną). 

Orzecznictwo sądowe wyjaśniło także kwestię podmiotów leczniczych prowadzonych w formie spółek prawa handlowego lub indywidualnych działalności gospodarczych – jeżeli podmiot leczniczy ma zawartą umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia to oznacza, że jest finansowany ze środków publicznych, a więc wykonuje zadania publiczne. Warto zwrócić uwagę na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 czerwca 2011 roku sygn. akt OSK 358/11: "skoro spółka reprezentuje prowadzony zakład opieki zdrowotnej, udzielający świadczeń opieki zdrowotnej, które wobec zawarcia stosownego kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia - finansowane są ze środków publicznych, to jest podmiotem, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5 u.d.i.p. Zakłady opieki zdrowotnej funkcjonują jako podstawowe instytucje utworzone i utrzymywane w celu udzielania świadczeń zdrowotnych. W związku z tym, że spółka zawarła kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia koszt świadczeń medycznych jest pokrywany przez NFZ. Realizując świadczenia zdrowotne finansowane ze środków publicznych tym samym spółka realizuje zadania publiczne. Z samego faktu, że podmiot, który utworzył niepubliczny ZOZ jest osobą prawną nie wynika jeszcze, że nie realizuje on zadań publicznych. To charakter udzielanych świadczeń i źródło ich finansowania decydują o tym czy w rozpoznawanym przypadku mamy do czynienia z wykonywaniem zadań publicznych".

Zgodnie z treścią art. 6 u.d.i.p udostępnieniu podlega informacja publiczna dotycząca samego podmiotu - jego statusu prawnego, formy prawnej, a więc w ocenie odpowiadającego także informacja dotycząca zasad funkcjonowania. Wobec powyższego, jeżeli pacjent zwraca się z żądaniem udostępnienia mu podstaw prawnych, zgodnie z którymi prowadzona jest dokumentacja medyczna, należy udostępnić mu listę aktów prawnych na podstawie których przyjęte zostały zasady funkcjonowania podmiotu w tym zakresie. Przepisy nie wymagają udostępniania treści tych aktów prawnych, bowiem treść jest ogólnodostępna dla każdego, na przykład na stronach Sejmu RP. Większość podmiotów leczniczych umieszcza listę aktów prawnych, na podstawie których funkcjonuje na swojej stronie internetowej lub w ogólnodostępnym dla pacjenta miejscu, żeby w każdej chwili mógł się z nią zapoznać. Prywatnych podmiotów leczniczych, które nie mają zawartej umowy z NFZ i prowadzą jedynie działalność komercyjną, nie dotyczy zapis ustawy o dostępie do informacji publicznej i nie mają wobec tego obowiązku udostępniać pacjentom nawet listy aktów prawnych, na podstawie których funkcjonują.

Warto także zaznaczyć, że art. 11 ustawy z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta zapewnia pacjentom prawo do informacji o prawach pacjenta określonych w tej ustawie oraz w przepisach odrębnych, uwzględniającej ograniczenia tych praw określone w tych przepisach. Każdy podmiot leczniczy udzielający świadczeń zdrowotnych jest zobowiązany do udostępnia tej informacji w formie pisemnej, poprzez umieszczenie jej w swoim lokalu, w miejscu ogólnodostępnym, a w przypadku pacjenta niemogącego się poruszać, w sposób umożliwiający zapoznanie się z nią w pomieszczeniu, w którym pacjent przebywa.

Podmioty lecznicze często wypełniają ten obowiązek poprzez umieszczenie w ogólnodostępnym miejscu wyciągu z wyżej wymienione ustawy wskazującego co najmniej następujące prawa pacjenta wraz z ich uszczegółowieniem:

- prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych;

- prawo do informacji;

- prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych;

- prawo pacjenta do tajemnicy informacji;

- prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych;

- prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta;

- prawo pacjenta do dokumentacji medycznej;

- prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza;

- prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego;

- prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej;

- prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie.

Pamiętać także należy, że zapewnienie prawa do informacji pacjentowi nie polega jedynie na samym wywieszeniu katalogu praw pacjenta. Na życzenie pacjenta należy mu także wyjaśnić znaczenie każdego z tych praw, tak aby informacja o przysługującym prawie była pełna i rzetelna.

Czytaj inne komentarze tej autorki:

Lekarz występujący jako obwiniony nie ma prawa wystąpić o dokumentację medyczną >>>

Szpital może zlecić firmie zewnętrznej przechowywanie dokumentacji medycznej >>>

Należy prowadzić osobny rejestr dla dawców krwi rzadkich grup>>>

Anna Podciechowska

Adwokat przy ORA w Łodzi, doktor nauk prawnych. Pracę doktorską pt: ”Prawo osób pozbawionych wolności do opieki zdrowotnej” obroniła w Katedrze Prawa Karnego Zakładzie Prawa Karnego Wykonawczego Uniwersytetu Łódzkiego. Jest autorką publikacji w recenzowanych czasopismach naukowych dotyczących praw pacjenta oraz błędów medycznych. Interesuje się zagadnieniami z zakresu ochrony zdrowia oraz szeroko rozumianego prawa medycznego, w szczególności w zakresie praw pacjenta, szczegółowych wymagań związanych z prowadzeniem dokumentacji medycznej, sądowego dochodzenia zapłaty za nadwykonania, a także obroną lekarzy i podmiotów leczniczych w toku postępowań cywilnych i karnych, a także w toku postępowań dyscyplinarnych. Posiada bogate doświadczenie w prowadzeniu licznych szkoleń z zakresu ustawy o działalności leczniczej, praw pacjenta oraz nadwykonań.