Chodzi z jednej strony o efektywne wydawanie publicznych pieniędzy, w tym wypadku pochodzących ze składki zdrowotnej, a z drugiej - o dostosowanie jak najskuteczniejszego rozwiązania do indywidualnych potrzeb pacjenta.
"Uznanie" podejść psychoterapii i metod, a także dostęp do zawodu stoją u podstaw zaostrzonego w ostatnich tygodniach sporu między co najmniej dwoma środowiskami: Polskim Towarzystwem Terapii Poznawczo Behawioralnej (PTTPB) a stowarzyszeniami skupionymi w Polskiej Radzie Psychoterapii (PRP), popierającymi powołaną niedawno na konsultant krajową w dziedzinie psychoterapii Renatę Mizerską (prezes PRP).
Czytaj także na Prawo.pl: Psychoterapia w prawnym chaosie - leczyć może każdy
Środowisko PTTPB mówi o "odmedykalizowaniu psychoterapii" jako o niewłaściwym trendzie (dlatego m.in. krytykuje wybór Renaty Mizerskiej na konsultanta krajowego w dziedzinie psychoterapii). Zdaniem tej organizacji NFZ powinien kierować się wytycznymi opartymi o badania skuteczności metod, a podejście poznawczo-behawioralne ma ich najwięcej. Z kolei konsultant krajowa w dziedzinie psychoterapii zaznacza, że psychoterapia nie jest częścią medycyny. Dodaje, że nie ma tzw. złotego standardu w psychoterapii. Badania wykazały, że wiele podejść psychoterapeutycznych jest skutecznych w terapii zaburzeń zdrowia psychicznego.
Psychoterapia jako metoda leczenia - perspektywa PTTPB
Dr hab. Agnieszka Popiel, prof. USWPS, psychiatra, psychoterapeutka, kierownik Centrum Badań Klinicznych i Doskonalenia Psychoterapii USWPS podkreśla, że skuteczność w psychoterapii jest wyliczalna, a badania nad nią są prowadzone od 50 lat. - Metodologia badań w psychoterapii bardzo przypomina metodologię badań nad lekami w medycynie - mówi. Jednakże - jak zauważa – w przypadku psychoterapii w Polsce nie są one wykorzystywane przez publicznego płatnika do wyceny świadczeń.
Psychoterapia jest refundowana. Z odpowiedzi Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT), która m.in. wycenia świadczenia, programy lekowe i terapie wynika, że w wykazie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień wskazano wyłącznie formę prowadzenia terapii, nie odnosząc się do nurtów psychoterapii. Przez NFZ refundowane są:
- sesja psychoterapii indywidualnej,
- sesja psychoterapii rodzinnej,
- sesja psychoterapii grupowej,
- sesja psychoedukacyjna.
- Z takiego opisu świadczenia wynika, że decyzję kliniczną w sprawie wyboru metody prowadzenia psychoterapii pozostawia się prowadzącemu sesję - zaznacza AOTMiT.
Agnieszka Popiel podkreśla, że jako podatnik wolałaby, aby publiczne pieniądze były wydawane na metody, które działają, a publiczna opieka zdrowotna powinna być skoncentrowana na jak największej efektywności. Odwołuje się przy tym do brytyjskiego sytemu NICE (The National Institute for Health and Care Excellence), w którym na podstawie badań sformułowano zalecenia dla stosowania psychoterapii w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia. - W łagodnej i umiarkowanej depresji w pierwszym kroku stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną lub interpersonalną, dopiero w drugim kroku włączane są leki. A gdy nie ma dostępu do wskazanej metody psychoterapii od razu włączane są leki. Podobnie w zaburzeniach lękowych pierwszym krokiem jest terapia według określonej metody w podejściu poznawczo-behawioralnym - zaznacza.
Zauważa, że polscy badacze przez 15 lat badali skuteczność terapii zaburzeń potraumatycznych (PTSD). - Anglicy uwzględnili je w zaleceniach NICE. Osoby z PTSD w publicznym systemie leczone są tam zorientowaną na traumę terapią poznawczo-behawioralną. Tymczasem w Polsce nie było żadnych wytycznych, gdy w 2023 Ministerstwo Zdrowia uruchomiło pilotaż programu leczenia PTSD. Każdy z ośrodków mógł opracować własny autorski program leczenia traumy bez konieczności odniesienia do badań i standardów - dodaje. Wyłonieni realizatorzy programu nie podają też jakimi metodami leczą PTSD.
Program ma kosztować 18,5 mln zł.
Czytaj także na Prawo.pl: Wyższe stawki za świadczenia w pilotażu dla osób z doświadczeniem traumy
Prof. Popiel dodaje, że psychoterapia może też zaszkodzić. - Nie jest prawdą, że wszystkie metody działają tak samo - mówi.
Sprawdź w LEX: Czy pielęgniarka może prowadzić terapię uzależnień? >
Metoda nie jest kluczowa - perspektywa konsultant krajowej
Konsultant krajowa w dziedzinie psychoterapii Renata Mizerska zaznacza z kolei, że specjalizacja w psychoterapii nie jest specjalizacją medyczną, ale w dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia. Podkreśla przy tym, że można wybierać ze spektrum podejść zaliczanych do pięciu grup. - To żadne novum. Nie oznacza to jednak, że w publicznym systemie ochrony zdrowia finansowane są z publicznych pieniędzy formy psychoterapii, których skuteczność nie została wykazana - mówi.
W znowelizowanej ustawie o ochronie zdrowia psychicznego (przepisy weszły w życie 1 stycznia 2024 r.) jako metody o udowodnionej naukowo skuteczności, w szczególności wymienione są metody terapii:
- humanistyczno-doświadczeniowej lub
- integracyjnej, lub
- poznawczo-behawioralnej, lub
- psychoanalitycznej, lub
- psychodynamicznej, lub
- systemowej.
Podkreśla, że nie ma możliwości, aby osoba bez spełnienia wymogów prowadziła terapię "na NFZ". Takiej gwarancji nie ma niestety na rynku prywatnym. Prowadzenie psychoterapii refundowanej ze środków publicznych wymaga ukończenia co najmniej drugiego roku szkolenia podyplomowego w zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych (metodami o udowodnionej naukowo skuteczności wskazanymi wyżej) i co bardzo ważne uczestnictwa w superwizji psychoterapii. Podkreśla także, że NFZ kontroluje udzielanie świadczeń a także uprawienia osób prowadzących psychoterapię w publicznym systemie ochrony zdrowia.
Czytaj także na Prawo.pl: Geolog psychoterapeutą? Kontrowersyjny szeroki dostęp do zawodu
Renata Mizerska wskazuje, że propozycje PTTPB mogą być związane z zabieganiem przez to środowisko o wprowadzenie Jednorodnych Grup Pacjentów (JGP) w odniesieniu do zaburzeń zdrowia psychicznego. To jednak wymaga szerokiej dyskusji. – Podejścia poznawczo-behawioralne są oparte o protokoły i przez to podobne do procedur medycznych. Nie dziwi więc tak dużo badań ilościowych. Należy jednak podkreślić, że nie ma tzw. złotego standardu w psychoterapii. Badania wykazały, że wiele podejść psychoterapeutycznych jest skutecznych w terapii zaburzeń zdrowia psychicznego. Z punktu widzenia skuteczności psychoterapii bardzo istotnym elementem jest relacja psychoterapeutyczna a także czynniki związane z osobą korzystającą z psychoterapii i osobą psychoterapeuty - podkreśla.
- Badania pokazują, że różnice pomiędzy skutecznością psychoterapeutów pracujących w tym samym podejściu mogą być znaczące. Różnice między skutecznością terapeutów kończącymi to samo szkolenie mogą też być znaczne. Wielu czołowych badaczy wskazuje obecnie na konieczność prowadzenia badań nad procesem psychoterapii. - mówi Renata Mizerska.
Dodaje, że w odniesieniu na przykład do depresji skuteczne są różne podejścia psychoterapeutyczne, nie tylko poznawczo-behawioralne. Jednocześnie jest grupa pacjentów, u których pomimo zastosowania psychoterapii, np. poznawczo-behawioralnej depresja powraca. Nie można też zapominać o ważnej roli farmakoterapii w leczeniu depresji i współpracy psychoterapeutów z lekarzami.
Uregulowanie zawodu psychoterapeuty
Spór w środowisku zaostrzył się. Tymczasem zawód psychoterapeuty ma szansę na uregulowanie w ustawie. Pierwsze kroki, które mają uporządkować sytuację, zostały już podjęte. 1 stycznia weszła w życie wprowadzona do ustawy definicja psychoterapii, a także wpisane do ustawy o zdrowiu publicznym przepisy określające kto może prowadzić psychoterapię w ramach opieki zdrowotnej nad osobami z zaburzeniami psychicznymi (wcześniej te regulacje były w rozporządzeniu).
Czytaj także na Prawo.pl: Definicja psychoterapii: celowe i planowe działania psychologiczne
Z kolei w czwartek (25 stycznia 2024 r.) wznowić ma prace parlamentarny zespół ds ustawowego uregulowania zawodu psychologa i psychoterapeuty, który chce wypracować projekt ustawy o zawodzie psychoterapeuty.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
