Pytanie
Jestem lekarzem POZ świeżo po kontroli NFZ w sprawie recept. Kontrolowano pacjenta inwalidę wojennego, który ewidentnie nadużywał ilości wystawianych recept. W rozmowie z lekarzem zawsze twierdził, że leki te są dla niego i musi je stosować. Ma stwierdzone jednostki chorobowe, w których te preparaty się stosuje, ale lekarze wypisywali mu ich więcej niż wynikałoby to ze sposobu ich stosowania. Pacjent był informowany przez lekarzy o potrzebie zmniejszenia ilości stosowanych leków (co zostało odnotowane w dokumentacji medycznej), ale bez efektu. Wielokrotnie wymuszał wystawianie recept.
Czy NFZ może ukarać lekarzy za wypisywanie leków w nadmiarze?
Czy lekarz ma prawo odmówić pacjentowi wystawienia recepty i w jakich sytuacjach?
Czy pacjent, który nadużywa bezpłatnej ordynacji leków może być w jakiś sposób ukarany przez NFZ?
Odpowiedź
odpowiedzi udzielono: 31 stycznia 2012 r.
Narodowemu Funduszowi Zdrowia przysługuje uprawnienie do nakładania na świadczeniodawców kar umownych za stwierdzone nieprawidłowości w sposobie ordynowania leków, w tym za "wypisywanie leków w nadmiarze". Lekarz ma prawo odmówić wydania pacjentowi recepty – decyzja w tym zakresie należy wyłącznie do lekarza, który kieruje się jedynie wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób oraz zasadami etyki zawodowej a także należytą starannością, nigdy zaś żądaniem pacjenta. W sytuacji, gdy świadczeniobiorca otrzymuje leki na podstawie recepty wystawionej przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, tylko ten ostatni odpowiedzialny jest za liczbę ordynowanych pacjentowi leków.
Uzasadnienie
Zgodnie z treścią art. 5 pkt 37 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) - dalej u.ś.o.z., związane z procesem leczenia leki stanowią element świadczeń zdrowotnych rzeczowych i tym samym element świadczeń opieki zdrowotnej. Jak stanowi z kolei przepis obowiązującego jeszcze do dnia 30 czerwca 2012 r. art. 34 ust. 1 u.ś.o.z. zaopatrzenie w leki przysługuje świadczeniobiorcy na podstawie recepty wystawionej przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, a więc przez lekarza, lekarza dentystę będącego świadczeniodawcą, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarza, lekarza dentystę, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Odnosząc się do treści sformułowanych pytań wskazać należy już na wstępie, iż zgodnie z przepisem § 4 Ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, stanowiących załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. z Nr 81, poz. 484) to świadczeniodawca ponosi odpowiedzialność za ordynowanie leków, wyrobów medycznych i środków pomocniczych leczonym przez niego świadczeniobiorcom, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz z aktualnym stanem wiedzy medycznej. Zgodnie ponadto z przepisami Ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej lekarz ubezpieczenia zdrowotnego leczący świadczeniobiorcę w poradni specjalistycznej zobowiązany jest do pisemnego, nie rzadziej niż co 12 miesięcy, informowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego kierującego i lekarza podstawowej opieki zdrowotnej świadczeniobiorcy o rozpoznaniu, sposobie leczenia, rokowaniu, ordynowanych lekach, w tym okresie ich stosowania i dawkowania oraz wyznaczonych wizytach kontrolnych. Tylko w przypadku dopełnienia obowiązku informacyjnego, o którym mowa wyżej, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może kontynuować leczenie farmakologiczne świadczeniobiorcy. W tym miejscu wskazać dodatkowo należy, iż po myśli przepisu art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.) lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
Z przedstawionego wyżej stanu prawnego wywieść można niebudzący wątpliwości wniosek, iż to wyłącznie lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, w tym również lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, ponosi odpowiedzialność za sposób ordynowania leków pacjentom. W tym też zakresie Narodowemu Funduszowi Zdrowia, przysługuje uprawnienie do przeprowadzenia stosownej kontroli. Jak stanowi bowiem § 26 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie recept lekarskich (Dz. U. z 2011 r. Nr 294, poz. 1739) kontrola wystawiania recept na leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne obejmuje badanie i ocenę prawidłowości działań osób uprawnionych, w szczególności zaś zgodność danych zamieszczonych na receptach z prowadzoną dokumentacją medyczną oraz prawidłowość i zasadność wystawienia recepty oraz zgodność jej wystawienia z przepisami. Jeżeli zaś w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono nieprawidłowości w wystawianiu lub realizacji recept, NFZ wydaje zalecenia pokontrolne, zobowiązując podmiot kontrolowany do złożenia w terminie 14 dni informacji o podjętych działaniach dotyczących zaleceń pokontrolnych. W tym miejscu wskazać należy, iż uprawnienie NFZ do prowadzenia kontroli w zakresie wystawiania przez lekarzy niebędących lekarzami ubezpieczenia zdrowotnego recept na refundowane leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne, począwszy od dnia 1 stycznia 2012 r., wynikać będzie z przepisu art. 48 ust. 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696 z późn. zm.). Zgodnie z jego brzmieniem osoba uprawniona oraz świadczeniodawca, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, są obowiązani poddać się kontroli przeprowadzanej lub zlecanej przez NFZ w zakresie wystawiania recept na refundowane leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne; do kontroli takiej stosuje się odpowiednio przepisy art. 64 ust. 1-10 u.ś.o.z.
Artur Paszkowski