Wyrok
 
z dnia 13 kwietnia 2010 r.
 
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku
 
II SA/Bk 23/10
 
 1. Roboty budowlane skarżącej polegające na wznoszeniu kurnika wymagały dokonania zgłoszenia stosownie do treści art. 30 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 29 ust. 1 pkt 2 prawa budowlanego.

 2. Gdy ujawnią się wątpliwości co do rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości będącej terenem inwestycji, przy czym ujawnione wątpliwości rzutują na prawdziwość oświadczenia inwestora o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, to obowiązkiem organów prowadzących postępowanie (zarówno administracji architektoniczno-budowlanej, jak i nadzoru budowlanego) staje się w takich przypadkach powiadomienie organu ścigania o potrzebie zbadania kwestii prawdziwości oświadczenia w kontekście odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania i wstrzymanie się z udzieleniem pozwolenia na budowę (przez organ administracji architektoniczno-budowlanej na etapie ubiegania się o pozwolenie), bądź z zalegalizowaniem samowolnie rozpoczętych robót budowlanych (przez organ nadzoru budowlanego)

 3. Organy nadzoru budowlanego nie mają kompetencji do samodzielnego prowadzenia ustaleń w kwestii podziału gruntu quoad usum, umożliwiającego poszczególnym współwłaścicielom na samodzielne rozporządzanie fizycznie wydzieloną do odrębnego korzystania częścią nieruchomości.

LEX nr 570601
 
 
Skład orzekający
 
 Przewodniczący: sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk.
 Sędziowie: sędzia WSA Małgorzata Roleder, sędzia NSA Elżbieta Trykoszko (spr.).
 
Sentencja
 
 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 13 kwietnia 2010 r. sprawy ze skargi K. M. na decyzję P. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w B. z dnia (...) listopada 2009 r., nr (...) w przedmiocie nakazu rozbiórki obiektu budowlanego oddala skargę.
 
Uzasadnienie faktyczne
 
 Skarga została wywiedziona na tle następujących okoliczności.
 W dniu 27.08.2008 r. J. M. zgłosił w Powiatowym Inspektoracie Nadzoru Budowlanego w B. fakt realizacji na będącej współwłasnością działce o numerze a położonej w O., budynku gospodarczego przez K. M., bez uzyskania zgody współwłaściciela.

 Postanowieniem z dnia (...).10.2008 r. organ nadzoru budowlanego, powołując się na art. 49 "b" ust. 2 i ust. 3 ustawy Prawo budowlane wstrzymał roboty budowlane związane z realizacją budynku gospodarczego o wymiarach 3,15 x 2,25 m na działce a we wsi O. oraz zobowiązał inwestorkę do dostarczenia w terminie 30 dni dokumentów w postaci: oświadczenia o prawie dysponowania nieruchomością na cele budowlane i projektu zagospodarowania działki wraz z opisem technicznym oraz opinią o stanie technicznym budynku gospodarczego, wykonanej przez osobę posiadającą stosowne kwalifikacje w budownictwie, a także zaświadczenia Urzędu Miejskiego w C. o zgodności realizowanej inwestycji z obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Organ ustalił, że K. M. współwłaścicielka nieruchomości oznaczonej jako działka o numerze a, położonej w O., rozpoczęła w sierpniu 2008 r. realizację budynku gospodarczego - kurnika o wymiarach 3,15 x 2,25 metra, posadowionego na starych fundamentach. W dniu oględzin wykonana była więźba dachowa budynku. Budynek kurnika usytuowany został w odległości 4,6 metra od granicy z działką o numerze b oraz w odległości 8,15 metra od budynku gospodarczego na działce o numerze c. Na wzniesienie budynku gospodarczego o powierzchni zabudowy do 25 metrów kwadratowych wymagane jest dokonanie zgłoszenia, co wynika z treści art. 30 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 29 ust. 1 pkt 2 prawa budowlanego. Inwestorka takiego zgłoszenia nie dokonała. Z uwagi na to, ze budynek usytuowaniem w stosunku do granic działki nie narusza norm odległościowych, istnieje możliwość doprowadzenia obiektu do zgodności z przepisami prawa budowlanego i należało określić zakres czynności legalizacyjnych. W postanowieniu organ pouczył też inwestorkę o wysokości przyszłej ewentualnej opłaty legalizacyjnej. Na postanowienie powyższe nie przysługiwało zażalenie. Następnie postanowieniem z dnia (...).11.2008 r. organ nadzoru budowlanego stwierdziwszy, ze inwestorka wypełniła obowiązki opisane wcześniejszym postanowieniem, ustalił należną od inwestorki opłatę legalizacyjną w wysokości 5.000 złotych. Zażalenia na powyższe postanowienie wnieśli: inwestorka K. M. zarzucając niesłuszność nałożonej kary oraz współwłaściciel działki J. M. Ten ostatni zakwestionował ustalenie dotyczące odległości spornego budynku od granicy z działką c twierdząc, iż jest to niedopuszczalna odległość 2,20 metra oraz podniósł, iż teren inwestycji jest współwłasnością w częściach ułamkowych, w tym w " wnoszącego odwołanie, a który nie wyraził zgody na wzniesienie kurnika. Dodał, że inwestorka nie ujawniła w formularzu oświadczenia o prawie dysponowania nieruchomością, danych współwłaściciela.

 P. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego w B. po rozpoznaniu powyższych zażaleń (nastąpiło ono po upływie okresu zawieszenia postępowania zażaleniowego na czas oczekiwania na wynik postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie konstytucyjności art. 59 "f" ust. 1 prawa budowlanego regulującego kwestie wysokości opłaty legalizacyjnej), postanowieniem z dnia (...).06.2009 r., orzekł o uchyleniu postanowienia z dnia (...).11.2008 r. i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia. Organ odwoławczy stwierdził, iż u podstaw ustalenia opłaty legalizacyjnej legło błędne założenie, iż w sprawie spełnione zostały warunki legalizacji robót budowlanych. Organ nie ocenił bowiem kwestii dysponowania przez inwestorkę prawem do nieruchomości stanowiącej teren inwestycji, albowiem nie brał pod uwagę stanowiska współwłaściciela nieruchomości J. M. w kwestii budowy kurnika. Nadto organ nie przeanalizował należycie okoliczności zachowania przez obiekt norm odległościowych w stosunku do granic działki.

 W czasie ponownego postępowania organ I instancji powtórzył oględziny, po czym decyzją z dnia (...).09.2009 r. powołując się na art. 49 "b" ustawy Prawo budowlane nakazał K. M. rozbiórkę kurnika. W uzasadnieniu decyzji powtórzył dotychczasowe ustalenia, co do usytuowania budynku i aktualnego stopnia zaawansowania robót budowlanych oraz co do oceny, iż inwestorka wzniosła budynek samowolnie, bo bez uprzedniego zgłoszenia zamiaru jego wybudowania. Tym razem jednak organ stwierdził, iż nie ma możliwości zalegalizowania samowoli albowiem na wzniesienie budynku brak jest zgody wszystkich współwłaścicieli nieruchomości, a konkretnie J. M.

 W odwołaniu od tej decyzji K. M. zarzuciła organowi niezasadne przyjęcie, iż na wzniesienie budowli na działce stanowiącej współwłasność potrzebna jest zgoda współwłaścicieli w sytuacji, gdy istniejący konflikt między współwłaścicielami uniemożliwia współpracę i wyrażenie zgody a zabudowa jest realizowana na części nieruchomości faktycznie użytkowanej od lat jedynie przez skarżącą.

 P. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego w B. po rozpatrzeniu powyższego odwołania decyzją z dnia (...).11.2009 r. orzekł o utrzymaniu w mocy decyzji pierwszoinstancyjnej. Organ odwoławczy stwierdził, że inwestorka nie spełnia podstawowego warunku umożliwiającego legalizację robót budowlanych tj. nie posiada prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Brak prawa wynika z wyrażanego wielokrotnie w toku postępowania sprzeciwu współwłaściciela nieruchomości wobec zabudowy. Okoliczność zachowania czy niezachowania norm odległościowych budynku w stosunku do granic działki, nie ma znaczenia dla wyniku postępowania. Przeszkoda w postaci braku prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane nie pozwala na zalegalizowanie robót niezależnie od okoliczności ewentualnej kolizji usytuowania obiektu z przepisami techniczno - budowlanymi.

 Na powyższa decyzję K. M. wywiodła niniejszą skargę powtarzając w niej zarzuty odwołania. Jej zdaniem organ nie wyjaśnił właściwie sprawy błędnie uznając, iż w każdej sytuacji sprzeciw współwłaściciela wobec zamiaru inwestycyjnego drugiego współwłaściciela, uniemożliwia realizację robót. Podkreśliła, że między nią a J. M. istnieje konflikt, który uniemożliwia współdziałanie i zgodę oraz, że kurnik jest wznoszony na części nieruchomości wyłącznie użytkowanej przez skarżącą, a nadto jest usytuowany na fundamentach dawnego budynku i stanowi nadbudowę. Dodała, iż współwłaściciel miesiąc wcześniej, też bez uzyskania zgody skarżącej, wykonał samowolnie kurnik i tych prac nikt nie kwestionował. Do skargi sądowej K. M. dołączyła kopię skargi złożonej w tej samej dacie w powiatowym inspektoracie nadzoru budowlanego na okoliczność samowoli budowlanej współwłaściciela.

 Organ w odpowiedzi na skargę wnosił o jej oddalenie a na potwierdzenie słuszności swego stanowiska powołał się na treść wyroków WSA w Warszawie: z dnia 18.02.2009 r. sygn. VII SA/Wa 1078/08 oraz z dnia 16.03.2005 r. sygn. IV SA 4935/03, Lex nr 189049.

 W dodatkowym piśmie procesowym skarżąca zawarła prośbę o umożliwienie jej dokończenia budowy kurnika, niezbędnego dla hodowli kur.

Pobudki postawy współwłaściciela określiła jako złośliwe i mściwe. Do pisma dołączyła kopie dokumentów obrazujących postawę współwłaściciela nieruchomości oraz drogę uzyskania przez siebie tytułu współwłaścicielki działki.

 J. M. dołączył do akt sadowych przy piśmie z dnia 26.03.2010 r. kopię decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Białymstoku z dnia (...).03.2010 r. umarzającej postępowanie w sprawie samowoli budowlanej zarzuconej J. M. przez skarżącą.
 
Uzasadnienie prawne
 
 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje;
 Skarga jako bezzasadna podlegała oddaleniu. Zaskarżona decyzja została bowiem wydana bez naruszenia prawa materialnego w prawidłowo przeprowadzonym postępowaniu administracyjnym.

 Punktem wyjścia dla prawnej oceny sprawy jest podzielenie stanowiska organu, co do tego, iż roboty budowlane skarżącej polegające na wznoszeniu kurnika wymagały dokonania zgłoszenia stosownie do treści art. 30 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 29 ust. 1 pkt 2 prawa budowlanego, którego to zgłoszenia skarżąca nie dokonała. Zaistniał zatem przypadek samowoli budowlanej, objęty regulacją art. 49 "b" ustawy Prawo budowlane i potrzeba oceny dopuszczalności zalegalizowania robót. W tym celu na skarżącą został nałożony obowiązek sporządzenia i przedstawienia organowi stosownych dokumentów.

 Przedłożone przez skarżącą w wykonaniu postanowienia z dnia (...).10.2008 r.,. dokumenty mające przekonać organ nadzoru budowlanego o istnieniu podstaw do zalegalizowania robót budowlanych samowolnie rozpoczętych na działce o numerze a położonej w O., nie mogły stać się skuteczną podstawą do prawnego zaakceptowania tych robót. Jednym z niezbędnych dokumentów prowadzących do legalizacji robót budowlanych było oświadczenie inwestora o prawie dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Co do zasady organy nie mają obecnie kompetencji do tego, by badać prawdziwość oświadczenia inwestorów w zakresie ich uprawnień do terenu inwestycji. Od 11.07.2003 r. obowiązuje bowiem w prawie budowlanym taka regulacja, stosownie do której zamiast dotychczasowego udowadniania stosownymi dokumentami tytułu prawnego do terenu inwestycji, inwestor ma obowiązek składania oświadczenia - pod rygorem odpowiedzialności karnej - o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane (vide: zmiana wprowadzona ustawą z dnia 27.03.2003 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw - Dz. U. Nr 80, poz. 718). Taka zasada doznaje jednak wyłomu w przypadkach, gdy ujawnia się wątpliwości, co do rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości będącej terenem inwestycji, przy czym ujawnione wątpliwości rzutują na prawdziwość oświadczenia inwestora. Obowiązkiem organów prowadzących wówczas postępowanie (zarówno administracji architektoniczno-budowlanej, jak i nadzoru budowlanego) staje się w takich przypadkach powiadomienie organu ścigania o potrzebie zbadania kwestii prawdziwości oświadczenia w kontekście odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania i wstrzymanie się z udzieleniem pozwolenia na budowę (przez organ administracji architektoniczno-budowlanej na etapie ubiegania się o pozwolenie), bądź z zalegalizowaniem samowolnie rozpoczętych robót budowlanych (przez organ nadzoru budowlanego). W sprawie niniejszej zastrzeżenia, co do skuteczności wykazania się przez skarżącą prawem do władania na cele budowlane nieruchomością o numerze a, zgłosił współwłaściciel J. M. Powyższe upoważniało organ do ustalenia rzeczywistego stanu prawnego terenu inwestycji i oceny skuteczności wykazanego przez skarżącą w oświadczeniu uprawnienia do dysponowania nieruchomością na cele budowy.

 Przez prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane ustawa Prawo budowlane rozumie tytuł prawny wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego, przewidującego uprawnienie do wykonywania robót budowlanych (vide: definicja legalna pojęcia zawarta w art. 3 pkt 11 ustawy Prawo budowlane). Jedną z odmian prawa własności jest współwłasność, charakteryzująca się tym, iż własność tej samej rzeczy przysługuje kilku osobom. Będąca terenem inwestycji nieruchomość położona w O. oznaczona numerem geodezyjnym a stanowi przedmiot współwłasności ułamkowej, w której udział skarżącej wynosi 1/8, udział uczestnika postępowania J. M. wynosi 1/2 i udział każdego z trojga dzieci skarżącej (M., M., M.) wynosi po 1/8. Powyższe potwierdza wypis z ewidencji gruntów dołączony do akt administracyjnych. Prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane wynikające ze współwłasności ocenia się według reguł prawa cywilnego. W świetle prawa cywilnego każdy ze współwłaścicieli może samodzielnie rozporządzać swoim udziałem we współwłasności. Do czynności przekraczających zwykły zarząd rzeczą wspólną potrzeba jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W orzecznictwie sądów administracyjnych utrwalone zostało stanowisko, co do tego, iż budowa obiektu budowlanego stanowi czynność przekraczającą zwykły zarząd. W wyroku z dnia 9.07.2003 r. sygn. II SA/Kr 1231/02 wypowiedziany został pogląd, że zgoda właścicieli na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu musi być niewątpliwa. W razie braku zgody, współwłaściciele nieruchomości, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd cywilny o zezwoleniu na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu. Sąd orzeka o powyższym mając na uwadze cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli (vide: art. 199 kodeksu cywilnego).

 W sprawie niniejszej na wzniesienie spornego kurnika nie wyraził zgody J. M. - współwłaściciel nieruchomości. Skarżąca - co jest bezsporne - nie dysponuje też postanowieniem sądu powszechnego o zezwoleniu na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd nieruchomością. Podnoszony przez skarżącą argument o wyłącznym jej prawie do faktycznego korzystania z gruntu zajętego pod kurnik, nie został udokumentowany. Na rozprawie skarżąca przyznała, ze nie ma prawnie uregulowanego sposobu korzystania z nieruchomości przez współwłaścicieli. Podział quoad usum (do wyłącznego korzystania) wymaga bądź orzeczenia sądu bądź umowy między współwłaścicielami. Organy nadzoru budowlanego nie mają kompetencji do samodzielnego prowadzenia ustaleń w kwestii podziału gruntu quoad usum, umożliwiającego poszczególnym współwłaścicielom na samodzielne rozporządzanie fizycznie wydzieloną do odrębnego korzystania częścią nieruchomości.

 Pozostała argumentacja skargi także nie zmienia oceny sprawy. Konflikt interesów skarżącej i współwłaściciela J. M. może rozstrzygnąć wyłącznie sąd powszechny. Kwestia realizacji kurnika na fundamentach starego budynku jest bez znaczenia albowiem odbudowa, rozbudowa i nadbudowa obiektu budowlanego jest budową w świetle prawa budowlanego. Okoliczność popełnienia samowoli budowlanej przez współwłaściciela nieruchomości też pozostaje bez znaczenia dla oceny samowoli budowlanej skarżącej. Na marginesie można tylko dodać, iż J. M. dołączył do akt decyzję organu nadzoru budowlanego o umorzeniu postępowania administracyjnego w sprawie zarzuconej przez skarżącą samowoli budowlanej.

 W konsekwencji należało podzielić ocenę prawną sprawy dokonaną przez organ, co skutkowało oddaleniem skargi (art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).
 

Pisaliśmy o tym również:
Za brak zgłoszenia budowy grozi rozbiórka