Przed Naczelnym Sądem Administracyjnym zawisła sprawa, w której istotą sporu była ocena uchwały rady gminy w sprawie utworzenia instytucji kultury – gminnego ośrodka kultury – i nadania jej statutu. Sąd musiał rozstrzygnąć, czy taka uchwała jest aktem prawa miejscowego, albo czy ma charakter wewnętrznie obowiązujący, a w konsekwencji – czy istnieje obowiązek publikacji tej uchwały i jak określić moment jej wejścia w życie.

Wyrokiem z dnia 20 marca 2009 r., sygn. II OSK 1526/08, LEX nr 533194, NSA rozstrzygnął, iż przedmiotowa uchwała jest aktem prawa miejscowego. Taką interpretację wywiódł z art. 40 ust. 2 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym , który stanowi, że gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie organizacji urzędów i instytucji gminnych. Wynika stąd, zdaniem sądu, iż to ustawa ustrojowa wskazuje (co wiąże się z jej oczywistym, niebudzącym żadnych wątpliwości brzmieniem), które uchwały rady gminy, normujące organizację gminnych jednostek organizacyjnych, mają rangę prawa miejscowego. Dalej w uzasadnieniu wyroku można przeczytać, że brak jest podstaw do przyjęcia, że ustawa szczególna wyłącza możliwość stosowania tej regulacji w odniesieniu do jakiejkolwiek instytucji gminnej.

Sąd sformułował również bardziej generalną tezę, równocześnie definiując pojęcie instytucji gminnej: jako prawidłową ocenę trzeba przyjąć, iż instytucja gminna, to taka, szczególnego rodzaju, gminna jednostka organizacyjna, której zadaniem jest realizacja wynikających z przepisów prawa (ustaw o charakterze prawa materialnego) kompetencji, która ma charakter publiczny, tj. ogólnie dostępny dla społeczności lokalnej, odróżniający ją od instytucji prywatnych.

Z tego płynie dla NSA wniosek, że ta okoliczność przemawia za tym, że uchwała rady gminy regulująca organizację takiej jednostki w drodze nadania jej statutu i określenia jego treści ma normatywny charakter jako akt prawa miejscowego, podlegający publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym (art. 13 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych). Adresatami norm ujętych w statucie gminnej jednostki kultury nie są bowiem wyłącznie podmioty wewnętrzne, usytuowane w ramach powołanej do życia struktury administracji publicznej, lecz również określona społeczność lokalna, co czyni z tego aktu akt o charakterze prawa miejscowego, a nie akt wewnętrzny. W tej sytuacji uchwała powinna wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym, a nie z dniem podjęcia.

Pełna treść wyroku NSA z dnia 20 marca 2009 r., II OSK 1526/08 pobrana została z Systemu Informacji Prawnej LEX (nr 533194).

Przydatne materiały:

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)