Wnioskiem wystąpiła o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad niepełnosprawnym bratem. We wniosku wskazała, że jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku i faktycznie sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym bratem, który mieszka z chorą matką, również wymagającą codziennej opieki. Matka i brat wymagają stałej codziennej opieki, przygotowania posiłków, podania leków, pomocy przy wizytach lekarskich, stąd aby sprostać pomocy, jeździ na tydzień do nich na wieś, a na weekendy wraca do siebie.


Wójt gminy orzekł o nieprzyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Organ podkreślił, iż wnioskodawczyni, będąca siostrą niepełnosprawnego mogłaby wystąpić o świadczenie pielęgnacyjne z tytułu opieki nad bratem wyłącznie w sytuacji, gdy matka, która jest osobą spokrewnioną w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki i to na niej w pierwszej kolejności ciąży obowiązek sprawowania opieki, nie jest w stanie tej opieki sprawować.


W odwołaniu od decyzji wnioskodawczyni argumentowała, iż matka ma orzeczoną II grupę inwalidzką, w związku z czym ciężar opieki nad bratem spoczywa wyłącznie na niej. SKO utrzymało jednak decyzję w mocy.



WSA zwrócił uwagę, iż w świetle art. 17 ust. 1 "a" ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. nr 139, poz. 992) , według jego brzmienia w dacie orzekania przez organy, osobie innej niż spokrewniona w pierwszym stopniu, na której ciążył obowiązek alimentacyjny, przysługiwało świadczenie pielęgnacyjne, w przypadku gdy nie było osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu albo gdy osoba ta nie była w stanie sprawować opieki, o której mowa w ust. 1. Ustawodawca nie definiował przy tym pojęcia "niemożności sprawowania opieki" przez osobę spokrewnioną w pierwszym stopniu względem niepełnosprawnego. Dopiero ustawą z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 1548), która zaczęła obowiązywać już po wydaniu zaskarżonych decyzji, przepis art. 17 ust. 1 "a" został doprecyzowany poprzez ścisłe wyliczenie przesłanek, w jakich osobom innym niż spokrewnione w stopniu pierwszym z niepełnosprawną, na których ciąży względem niepełnosprawnej obowiązek alimentacyjny, przysługiwać będzie świadczenie pielęgnacyjne. Dopiero zatem od momentu wejścia w życie zmiany przepisu art. 17 ust. 1 "a" ustawy o świadczeniach rodzinnych, legitymowanie się dokumentem w postaci orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności przez osoby spokrewnione z niepełnosprawnym w pierwszym stopniu, stało się równoznaczne z zaistnieniem sytuacji niemożności sprawowania przez nich opieki nad niepełnosprawnym i otworzyło możliwość uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego przez osoby dalej spokrewnione.

Tymczasem, jak wynika z uzasadnień decyzji organów obu instancji i z odpowiedzi na skargę, organy jeszcze przed zaostrzeniem przepisu jako powód odmowy przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego wskazywały fakt nielegitymowania się przez matkę niepełnosprawnego znacznym stopniem niepełnosprawności. Taka interpretacja przepisu, zdaniem składu orzekającego, sprzeczna była z "duchem" ustawy o świadczeniach rodzinnych i istotą świadczenia pielęgnacyjnego oraz wypracowaną orzecznictwem sądów administracyjnych celowościową, systemową oraz prokonstytucyjną wykładnią przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych. W świetle tej wykładni, zawężająca interpretacja przypadków niemożności sprawowania opieki nad niepełnosprawnym przez spokrewnionego w pierwszym stopniu, prowadzić mogła do naruszenia konstytucyjnych standardów ochrony rodziny. Do 31 grudnia 2012 r. niemożność sprawowania opieki nad niepełnosprawnym uzasadniać mógł splot różnych okoliczności, które obiektywnie tj. niezależnie od woli najbliższego krewnego, nie pozwalały spokrewnionemu w pierwszym stopniu względem niepełnosprawnego członka rodziny, na wywiązywanie się z opieki nad nim – podkreślił WSA.
 

Na podstawie:
Wyrok WSA w Białymstoku z 9 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Bk 956/12, nieprawomocny