Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nie zapewniła sprawnego i wydajnego systemu informatycznego SIA do obsługi wniosków o płatności bezpośrednie dla rolników. Nie osiągnięto docelowej, kompletnej architektury tego systemu. Prawidłową obsługę wniosków i realizację płatności bezpośrednich dla rolników w ramach kampanii 2015 r., 2016 r. i 2017 r. zapewniono dzięki wprowadzeniu szczególnej organizacji pracy i zaangażowaniu pracowników – pracownicy Agencji pracowali na dwie zmiany, a także w dni wolne. W ramach każdej kampanii Agencja obsługiwała ponad 1,3 mln wniosków i wypłacała ponad 14 mld zł. To pokontrolne wnioski NIK.
Czytaj też: NIK: Zaniedbane zabytki znalezione na budowach >
Z dopłat korzysta ponad 1,3 mln polskich rolników
Dopłaty w ramach systemu wsparcia bezpośredniego, określane jako płatności bezpośrednie, są najbardziej powszechnym instrumentem wsparcia rolnictwa. Po przystąpieniu Polski do UE ponad 1,3 mln polskich rolników zostało objętych tym wsparciem w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (w 2016 r. otrzymali oni 3,34 mld euro). W całej UE z takiego wsparcia korzysta blisko 7 mln rolników, a na dopłaty w 2016 r. wypłacono im prawie 41 mld euro.
Zadania w ramach systemu wsparcia bezpośredniego, tj. przyjmowanie wniosków o pomoc, przyznawanie płatności oraz wypłatę środków finansowych wykonuje Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
W latach 1994–2017 za pośrednictwem ARiMR rozdystrybuowano na programy pomocowe prawie 300 mld zł (z czego 19,4 mld zł w 2017 r.). W ramach systemu wsparcia bezpośredniego w latach 2004–2017 ARiMR wypłaciła 157,4 mld zł.
Czytaj też: Niebezpieczne ładunki na drogach zagrażają Polakom – alarmuje NIK >
Pięć systemów informatycznych do obsługi programów
Do obsługi programów pomocowych ARiMR wykorzystuje pięć głównych systemów informatycznych, z których cztery zostały wytworzone i były utrzymywane przez wykonawców zewnętrznych. Jedynie system LIDER, który ze względu na długi proces negocjacji umów z dostawcami zewnętrznymi (w tym koszty modyfikacji systemu) wytworzony został przez pracowników ARiMR przy wsparciu zewnętrznym.
Użytkowany od ponad 10 lat system informatyczny wymagał daleko idących zmian architektury i technologii, w dodatku pochłaniał co roku znaczące kwoty na jego utrzymanie i modyfikacje oraz rozbudowę infrastruktury serwerowej. Dlatego w 2015 r. rozpoczęto budowę nowego systemu informatycznego SIA (zmiana ta była realizowana w ramach Strategii IT ARiMR na lata 2014–2020).
Najważniejsze ustalenia kontroli
Agencja nie zrealizowała niektórych założeń przyjętej w 2014 r. Strategii IT na lata 2014–2020. Strategia nie była aktualizowana i nie została dostosowana do zmienionej, ogólnej Strategii ARiMR na lata 2016–2020, a także nie uwzględniała budowy kompetencji w oparciu o własny ośrodek tworzenia oprogramowania (Wydział Tworzenia Oprogramowania w Lublinie – WTOL). Ponadto nie zoptymalizowano modułu informacji geoprzestrzennej, a systemy hurtowni danych oraz nowy system identyfikacji i rejestracji zwierząt (eIRZ) nie zostały wdrożone. Skutkowało to niewystarczającą wydajnością systemu informatycznego SIA oraz utrudnieniami w zakresie raportowania. ARiMR zmieniła natomiast technologię i architekturę systemu informatycznego SIA. Zgodnie z założeniami strategii wdrożone zostały systemy IACSplus, eWniosek, a prace projektowe dotyczące Zintegrowanego Systemu Kontroli uruchomiono w grudniu 2017 r.
W związku z zakończeniem poprzedniej umowy (z Asseco Poland), w grudniu 2016 r. Agencja zmieniła wykonawcę (na Hewlett Packard Enterprise Polska sp. z o.o.) odpowiedzialnego za rozwój i utrzymanie systemu informatycznego SIA. Jednakże poziom zależności od wykonawcy systemu nadal pozostał bardzo wysoki - oceniła NIK. ARiMR nie posiadała planu na wypadek, gdyby wykonawca wycofał się z obsługi i rozwoju systemu SIA lub wypowiedział umowę.
Podczas realizacji umów pojawiły się problemy, które wskazywały na niepełne zabezpieczenie interesów Agencji odnośnie zasad realizacji rozwoju oprogramowania użytkowego i jego wdrożenia. ARiMR zmuszona była akceptować warunki dotyczące terminów wprowadzania zmian w systemie informatycznym SIA oraz wyceny realizowanych usług narzucone przez wykonawcę. Agencja, pomimo trudności z egzekwowaniem postanowień umów zawartych z wykonawcą mającym zapewnić rozwój i utrzymanie SIA, doprowadziła do uruchomienia i takiego utrzymania ciągłości pracy systemu, aby można było przeprowadzić weryfikację wniosków i terminową realizację płatności.
Choć Agencja weryfikowała jakość świadczonych usług utrzymania systemu, to w ocenie NIK wydajność systemu informatycznego SIA była niezadowalająca. Konieczne było wprowadzenie ograniczeń liczby pracowników w Biurach Powiatowych ARiMR jednocześnie obsługujących wnioski o płatności bezpośrednie. Problemy w zapewnieniu zadowalającej wydajności systemu informatycznego SIA wystąpiły w kampanii 2017 r., po wzmożonym wykorzystaniu funkcji wspomagających wrysowywanie warstw geoprzestrzennych.
Konieczność zwiększenia wykorzystania funkcjonalności służących do wrysowywania warstw geoprzestrzennych oraz wdrożenie nowych aplikacji (np. eWniosekPlus), dodatkowo obciążających system, spowodowała ograniczenie wydajności SIA w kampanii 2017 r.
Problemów nie było dzięki zaangażowaniu pracowników
Agencja, przy pomocy systemu informatycznego SIA, prawidłowo obsłużyła wnioski oraz zrealizowała płatności bezpośrednie. Było to jednak możliwe dzięki wprowadzeniu szczególnej organizacji pracy – pracownicy Agencji pracowali na dwie zmiany oraz w dni wolne.
Najwyższa Izba Kontroli zwróciła także uwagę na to że rolnicy nie korzystali z aplikacji eWniosek w latach 2015-17. Natomiast nakłady na jej opracowanie i modyfikacje rosły – z 1,4 mln zł (dla kampanii 2015 r.) do 5,5 mln zł (dla kampanii 2017 r.). Spowodowane to było przede wszystkim trudnościami z obsługą aplikacji przez rolników i doradców z ośrodków doradztwa rolniczego, jak również z czasowym ograniczeniem przez ARiMR pełnej dostępności eWniosku - ocenia NIK.
Wnioski pokontrolne:
Najwyższa Izba Kontroli wnosi do Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o:
- określenie w Strategii IT działań na rzecz ograniczenia stopnia zależności ARiMR od wykonawcy w zakresie rozwoju i utrzymania SIA, w tym planu wdrożenia dekompozycji systemu wraz z przejęciem usług utrzymania SIA i zwiększenia wydajności systemu;
- priorytetowe potraktowanie kwestii budowy własnych kompetencji dotyczących utrzymania i rozwoju systemów informatycznych, co w konsekwencji ma doprowadzić do uniezależnienia się od wykonawców zewnętrznych;
- prowadzenie działań w celu podtrzymania powszechnego korzystania z eWniosku w kolejnych kampaniach płatności bezpośrednich.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w SIP LEX:
Zwolnienie od podatku dochodowego od osób fizycznych dopłat bezpośrednich >
Czy dopłaty bezpośrednie unijne są wolne od podatku? >
Na jakiej podstawie można usunąć drzewa w celu pobierania dopłat bezpośrednich za uprawianie łąki? >
W jaki sposób ustalić współczynnik udziału produkcji rolnej w sprzedaży ogółem? >
Sprzedaż żywności przez rolników >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.