Rada Ministrów rozporządzeniem z dnia 5 października 2009 r. określiła szczegółowe warunki udzielania pomocy społecznej rodzinom rolniczym, w których gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej powstały szkody spowodowane przez powódź w 2009 r. (Dz. U. Nr 167, poz. 1319).

Zgodnie z przepisem § 3 ust. 1 rozporządzenia pomocy udziela się jednorazowo, w formie zasiłku celowego udzielanego na zasadach określonych w art. 40 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, przez kierownika ośrodka pomocy społecznej, w drodze decyzji administracyjnej wydawanej z upoważnienia wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Przepis § 2 rozporządzenia stanowi, że pomocy udziela się rodzinie rolniczej, jeżeli:
1) co najmniej jedna osoba w tej rodzinie jest rolnikiem, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, objętym ubezpieczeniem społecznym rolników;
2) szkody spowodowane przez powódź zostały oszacowane przez komisję, o której mowa w przepisach w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód;
3) szkody spowodowane przez powódź wynoszą średnio powyżej 30 % w gospodarstwie rolnym - w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, lub dziale specjalnym produkcji rolnej - w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Wskazać należy, iż pomoc rodzinom rolniczym, których gospodarstwa rolne zostały dotknięte powodzią, może być przyznana wyłącznie w sytuacji, gdy osoba spełnia wszystkie warunki określone w przepisie § 2 rozporządzenia. Innymi słowy, przesłanki wskazane w przepisie § 2 pkt 1–3 rozporządzenia muszą być spełnione łącznie i niespełnienie jakiejkolwiek z nich, nie pozwala na przyznanie pomocy, pomimo poniesienia faktycznych strat.

Przepis § 2 pkt 1 rozporządzenia należy rozumieć w ten sposób, że pomocy udziela się rodzinie rolniczej, jeżeli co najmniej jedna osoba w tej rodzinie spełnia warunki do uznania jej za rolnika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, objętym ubezpieczeniem społecznym rolników. Rolnikiem w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jest pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia (art. 6 pkt 1). Ustawa ta przewiduje dwa rodzaje ubezpieczeń: ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Co istotne, rozporządzenie nie wprowadza wymogu objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników w pełnym zakresie.

Rozporządzenie nie nakłada na wnioskodawcę obowiązku, aby do wniosku dołączał protokół szacowania szkód sporządzony przez komisję powołaną przez wojewodę albo by takim protokołem się legitymował.

Należy zwrócić także uwagę, że przepis § 2 pkt 3 rozporządzenia odnosi się do szkód w uprawach rolnych w stosunku do powierzchni tych upraw, a nie szkód w tych uprawach w stosunku do użytków rolnych, czy też w stosunku do całego gospodarstwa rolnego. Oznacz to, że wskaźnik 30% odnosi się do szkód w stosunku do całej powierzchni upraw rolnych, a nie tylko tych upraw, które ucierpiały w wyniku suszy.

Stosownie do treści § 4 rozporządzenia pomocy udziela się na wniosek osoby zainteresowanej złożony do kierownika ośrodka pomocy społecznej gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby, o której mowa w § 2 pkt 1 rozporządzenia. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej zgodnie z art. 25 Kodeksu cywilnego jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Innymi słowy, pomocy udziela ten organ, na terenie którego zamieszkuje rolnik wnioskujący o pomoc. Natomiast miejsce położenia gruntów rolnika nie stanowi kryterium właściwości miejscowej organu.

Termin do złożenia wniosku o przyznanie pomocy (30 października 2009 r.) jest terminem prawa materialnego. Osoby zainteresowane uzyskaniem pomocy społecznej w formie zasiłku celowego w związku z powodzią w 2009 r., które nie złożą do 30 października wniosku, wraz z upływem wskazanego terminu utracą uprawnienie do uzyskania tego świadczenia, bez względu na to, czy spełniały przesłanki do jego przyznania, czy też przesłanek tych nie spełniały. Wnioski złożone po terminie podlegać będą bowiem odrzuceniu (§ 6 ust. 2 rozporządzenia).