Pomoc dla poszkodowanych w programie „Czyste Powietrze”

Projekt ustawy przyjęło kierownictwo Ministerstwa Klimatu i Środowiska i w czwartek został on przekazany do Zespołu Programowania Prac Rządu z prośbą o pilne procedowanie. Jest to odpowiedź resortu na problemy tych beneficjentów, którzy chcieli skorzystać z poprzedniej wersji programu, funkcjonującej do jesieni 2024 roku. Otrzymali oni zaliczki na termomodernizację domu (od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych), jednak ze względu na nierzetelność wykonawcy nie mogli jej potem rozliczyć.

- Dlatego przez ostatnie tygodnie pracowaliśmy w ministerstwie z NFOŚiGW i wojewódzkimi funduszami nad założeniami specjalnej ustawy o pomocy poszkodowanym w programie „Czyste Powietrze”. Przygotowane założenia przewidują m.in. możliwości zawieszenia ściągania nierozliczonych zaliczek od beneficjentów poszkodowanych przez nierzetelne firmy – poinformowała minister

Zaznaczyła, że Skarb Państwa będzie dążył do odzyskania każdej złotówki od nieuczciwych firm. Organy ścigania analizują już 470 zawiadomień.

Przeczytaj także: MKiŚ: Dodatkowy ruszt w kotle na biomasę grozi utratą dotacji

Jakie finansowanie projektu?

Program „Czyste Powietrze” to jeden z największych i najbardziej skomplikowanych programów dotacyjnych w Europie. Przedmiot programu – termomodernizacja i wymiana źródeł ogrzewania – sprawia, że każdy wniosek wymaga indywidualnego i wnikliwego podejścia. Dodatkową komplikacją był ustanowiony w latach poprzednich kształt programu, który dopuszczał nieuczciwe praktyki niektórych wykonawców, działających na szkodę beneficjentów. Od 31 marca 2025 r. zmieniono zasady, które mają gwarantować pełne bezpieczeństwo i ochronę interesu beneficjentów.

- Poprzedni rząd nie zapewnił finansowania dla programu, prowadząc jednocześnie nabór wniosków. Spowodowało to ogromne zaległości w ocenie wniosków i płatnościach, które obecnie są stopniowo redukowane – przyznaje minister Paulina Hennig-Kloska..

Obecne finansowanie programu „Czyste Powietrze” to 13 mld zł z KPO, 8 mld zł z FEnIKS i 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego Od stycznia 2024 r. do końca października 2025 r. wypłacono już 10 miliardów zł ( w latach 2019-2023 - 8,7 mld zł).

Przeczytaj także: Gmina w „Czystym Powietrzu” odpowiada za działania operatora jak za własne

Rozpatrywanie wniosków

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zaznacza, że program „Czyste Powietrze” do jego zawieszenia w jesieni 2024 r. umożliwiał praktyki, które generowały opóźnienia i zaległości oraz sprawiały, że złożone wnioski nie kończyły się podpisaniem umów i wypłatą dotacji. Beneficjenci mogli składać wnioski niepełne, a nawet puste, lub podwójne. Takich wniosków było w sumie aż 115 tys. Taka praktyka wydłużała obsługę wszystkich wniosków przez pracowników wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, co generowało zaległości.

Obecnie wszystkie prawidłowo złożone w 2024 r. wnioski o płatność zostały już rozliczone. Tylko 4634 wnioski czekają na uzupełnienie przez beneficjentów, np. o dodatkowe wyjaśnienia w sprawie poniesionych kosztów. To mniej niż 2 proc. z ponad 197 tys. wszystkich złożonych w 2024 r. wniosków o płatność. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej rozliczają już wnioski o płatność złożone w 2025 r.

Czytaj też w LEX: Postawy polskich samorządowców wobec wyzwań klimatycznych >

Zmiany w programie "Czyste Powietrze"

Aby ukrócić patologie, które pojawiały się w programie, od 31 marca 2025 roku program ma nowe zasady, które lepiej chronią beneficjentów. Całą procedurę rozpoczyna audyt energetyczny. W jego efekcie wybierane jest optymalne źródło ciepła, które będzie zużywało minimalną ilość energii do ogrzewania domu. Na koniec inwestycji beneficjent otrzymuje świadectwo charakterystyki energetycznej, które pokazuje, czy w rzeczywistości efekt ekologiczny został osiągnięty i czy termomodernizacja oraz wymiana źródła ciepła były efektywne. W ten sposób eliminowane jest ryzyko tzw. „rachunków grozy”.

Sam wniosek wymaga lepszego przygotowania, więc nie jest składany od ręki, ale jest rzetelny i realny.

Do tej pory na nowych zasadach złożono już 42 tys. wniosków. Dodatkowo ponad 24 tys. wniosków w wersji roboczej jest aktualnie uzupełnianych.

- Przed reformą programu poza wnioskami niepełnymi lub pustymi, pojawiały się także wnioski na pojedyncze elementy, np. wymianę okien czy drzwi. Takie wnioski podbijały dodatkowo statystyki. W Czystym Powietrzu obecnie liczy się efekt w postaci kompleksowej termomodernizacji zabezpieczającej przed wysokimi rachunkami za ogrzewanie – podkreślają pracownicy ministerstwa.

Czytaj też w LEX: ,,E'' w ESG, czyli jak kwestie środowiskowe wpływają na działalność biznesu >

Usprawniane procedury wniosków

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zobowiązało wszystkie wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej do organizacji rozmów z wykonawcami oraz organizacjami branżowymi, by w dialogu odpowiadać na wszelkie pytania i wątpliwości. To także realizacja postulatu zgłoszonego w liście otwartym Związku Pracodawców Czystego Powietrza.

- Procedury oceny wniosków i wypłat są stale usprawniane. W wojewódzkich funduszach zwiększono liczbę pracowników zajmujących się oceną dokumentów, uruchomiono punkty konsultacyjne oraz możliwość umawiania spotkań online. Beneficjenci mogą też sprawdzić status swojego wniosku w wyszukiwarce internetowej – informuje ministerstwo klimatu i środowiska.

Czytaj też w LEX: Odnawialne źródła energii i mechanizmy prawne pozwalające na budowanie strategii zrównoważonego rozwoju >

Przedsprzedaż

Zapowiedź