Ministerstwo Rodziny i polityki Społecznej pracuje nad projektem nowelizacji ustawy o pomocy społecznej. Za opracowanie projektu odpowiedzialny jest wiceminister Stanisław Szwed.
Więcej deinstytucjonalizacji
Zmiany planowane do wprowadzenia w ustawie o pomocy społecznej współgrają z koncepcją usług społecznych określonej w Strategii rozwoju usług społecznych, polityka publiczna do 2030 roku (z perspektywą do 2035 r.) oraz jednym z kluczowych pojęć - zarówno na gruncie regulacji unijnych jak i krajowych związanych z tym obszarem – deinstytucjonalizacji. Terminem tym określa się proces rozwoju usług świadczonych na poziomie lokalnych społeczności, które mają wyeliminować, a co najmniej w maksymalnym stopniu ograniczyć opiekę instytucjonalną.
Proponowana nowelizacja ustawy o pomocy społecznej zakłada szereg zmian w zakresie funkcjonowania ośrodków opieki całodobowej (Domy Pomocy Społecznej), mieszkań chronionych czy usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania.
Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>
Mieszkania chronione, wspomagane czy treningowe? Pojęciowe zamieszanie
Mieszkania chronione, dzielą się na mieszkania treningowe i wspierane – taka terminologia funkcjonuje na gruncie ustawodawstwa polskiego. Mieszkania wspomagane - w podziale na treningowe i wspierane, do tego jeszcze mieszkania chronione – z takim podziałem spotkał się każdy kto miał do czynienia z projektami współfinasowanymi przez UE w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa. Projekt ustawy porządkuje tą kwestię.
Na gruncie obecnych przepisów, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 12 ustawy o pomocy społecznej - prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym. Na koniec 2018 r. łączna liczba mieszkań chronionych w Polsce wynosiła 935. Przebywało w nich razem 3544 osób. Jak prezentują się aktualne statystyki mieszkań chronionych? Tego nie dowiemy się z żadnego rejestru – do prowadzenia ich urzędy nie są bowiem zobligowane.
Nowelizacja ustawy ma to zmienić, nakłada bowiem na wojewodów obowiązek prowadzenia rejestrów mieszkań – do tej pory nazywanych chronionymi. Zmianie ulegnie nazewnictwo – w miejsce mieszkań chronionych pojawią się mieszkania treningowe i wspomagane. Mieszkania treningowe i wspomagane będą stanowić odrębne formy wsparcia. Bez zmian pozostaje katalog osób uprawnionych do otrzymania wsparcia w takiej formie – będzie mogło zostać ono przyznane osobie pełnoletniej, która ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność czy chorobę potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, ale nie wymaga usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki.
Czytaj w LEX: Planowanie samorządu terytorialnego w zakresie pomocy społecznej >>>
Czytaj w LEX: Uchwała rady gminy w sprawie zasiłku celowego na ekonomiczne usamodzielnienie - wysokość zasiłku >>>
Domy pomocy społecznej – nowe możliwości
Zmiany czekają również domy pomocy społecznej. Aktualnie pozwolenie na ich prowadzenie przyznawane jest na czas nieograniczony. Projekt ustawy przewiduje natomiast „rok próbny” dla nowo powstałych placówek – po którym będzie można ubiegać się o pozwolenie na prowadzenie takiej placówki na czas nieograniczony. Ponadto w DPS będą mogły być świadczone usługi krótkookresowego pobytu dziennego lub całodobowego. Jest to rozwiązanie mające upowszechnić opiekę wytchnieniową dla opiekunów osób potrzebujących wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, w tym osób z niepełnosprawnościami. Aktualnie DPS są ośrodkami wsparcia długoterminowego. Po wejściu w życie nowelizacji ustawy będą mogły świadczyć usługi opieki krótkoterminowej – nie dłużej niż 60 dni w roku dla jednego podopiecznego. Przeczytaj także: Samopomoc sąsiedzka trafi do ustawy i wzmocni pomoc społeczną>>
Czytaj w LEX: Rodzaje i standardy usług w domu pomocy społecznej >>>
Pomoc sąsiedzka do uregulowania
Projekt ustawy zakłada również uregulowanie kwestii sąsiedzkich usług opiekuńczych. Nie jest rozwiązanie nowe, jednak nie było dotychczas regulowane na gruncie polskiego prawa. Wytyczne dotyczące realizacji projektów w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa definiowały sąsiedzkie usługi opiekuńcze jako rozwiązanie, dzięki któremu osoby potrzebujące wsparcia w codziennym funkcjonowaniu mogą korzystać z pomocy świadczonej przez osoby blisko zamieszkujące. Określały również jakie przeszkolenie powinna przejść osoba chcąca je realizować oraz jaki zakres czynności może wykonywać.
Dotychczas usługi sąsiedzkie są lub były realizowane w ramach projektów współfinasowanych z regionalnych programów operacyjnych, a także programów takich jak „Korpus Wsparcia Seniorów”. Projekt ustawy określa, że usługi sąsiedzkie mogą obejmować pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, podstawową opiekę higieniczną, nieskomplikowane czynności pielęgnacyjne oraz w miarę potrzeb i możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Osobą wykonującą te usługi będzie mogła być osoba pełnoletnia, zamieszkująca w najbliższej okolicy osoby, której udzielone jest wsparcie. Wykluczone z możliwości świadczenia takich usług będą osoby wspólnie zamieszkujące oraz gospodarujące niezależnie od więzi prawnych łączących te osoby, jak również osoby, na których może ciążyć obowiązek alimentacyjny (małżonek, krewni w linii prostej oraz rodzeństwo).
Czytaj w LEX: Rada seniorów - sposób realizacji potrzeby zwiększania aktywności społecznej osób starszych >>>
Inne zmiany planowane w projekcie
Projekt ustawy reguluje też inne kwestie. To m.in.:
- brak ustalania sytuacji dochodowej osób z zaburzeniami psychicznymi w przypadku ubiegania się przez nie o korzystanie z usług świadczonych w ośrodkach wsparcia, niebędących usługami całodobowymi oraz o korzystanie z usług klubów samopomocy;
- wprowadzenie regulacji obligujących kierowników placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku do prowadzenia rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych z udziałem mieszkańców lub osób przebywających w domu, podejmowania działań następczych oraz przekazywania informacji właściwym organom;
- zgłaszanie przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej wszelkich informacji o aktach agresji w zakresie zagrożenia bezpieczeństwa kadry pomocy społecznej, skierowanych przeciwko pracownikom socjalnym;
- doprecyzowanie wskaźnika zatrudnienia pracowników socjalnych przez wskazanie, iż do liczby rodzin i osób samotnie gospodarujących, objętych pracą socjalną, wlicza się wszystkie rodziny i osoby, którym w danym roku kalendarzowym co najmniej raz udzielono świadczenia w formie pracy socjalnej.
Tymczasem środowiska samorządowe oraz organizacje pozarządowe działające w tym obszarze czekają na uruchomienie środków unijnych w ramach regionalnych programów operacyjnych, które umożliwią im realizacje projektów wspierających osoby starsze czy osoby z niepełnosprawnościami. Rozwiązania prawne to jedno, ważne są działania i wypracowywanie dobrych praktyk, które będą realnie zmieniał krajobraz polityki społecznej w Polsce.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.