Sąd II instancji rozpatrywał skargi wojewody mazowieckiego na wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w sprawie uchylenia jego zarządzenia zastępczego.
Zgodnie z tzw. ustawą dekomunizacyjną, samorządy miały czas do 2 września 2017 r. na zmianę nazw obiektów symbolizujących lub propagujących komunizm albo inny ustrój totalitarny. Jeśli tego nie zrobiły, wojewoda - po uzyskaniu opinii Instytutu Pamięci Narodowej mógł wydać zarządzenie zastępcze, zmieniające nazwę ulicy. I tak też zrobił wojewoda mazowiecki zmieniając nazwę alei Armii Ludowej na aleję Lecha Kaczyńskiego. Rada miasta to zarządzenie zaskarżyła do sądu administracyjnego i wygrała. A następnie podjęła uchwałę i zmieniła nazwę alei Kaczyńskiego na Trasa Łazienkowska.
Czytaj: WSA: Dotychczasowe nazwy ulic w Warszawie pozostają bez zmian
Zarzuty skarżących
Od zarządzenia wojewody radni odwołali się do WSA w Warszawie. Powołali się m.in. na kilka przepisów Konstytucji RP, m.in art. 2 7 i 8 (m.in. zasada zaufania obywateli do państwa, działanie organów na podstawie i w granicach prawa).
Czytaj: Poznań: WSA uwzględnił skargę Rady Miasta i utrzymał nazwę ulicy 23 lutego
Zdaniem skarżących wojewoda powinien był przeprowadzić konsultacje z mieszkańcami m.st. Warszawy przed wydaniem zarządzenia stosownie do art. 3 ust. 2 i art. 4 ust. 6 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego. W świetle tych regulacji organ miał możliwość odwołania się do zgromadzeń obywateli, referendum lub każdej innej formy bezpośredniego uczestnictwa obywateli, jeśli ustawa dopuszcza takie rozwiązanie. Brak przeprowadzenia konsultacji stanowi naruszenie przepisów Karty, która stanowi część obowiązującego w Polsce porządku prawnego. A opinia IPN dotycząca patronów ulic jest pozbawiona jakiejkolwiek argumentacji.
WSA: wojewoda naruszył prawo
Zarządzenie zastępcze wojewody mazowieckiego z 9 listopada 2017 r. dotyczące nazw ulic wydano z istotnym naruszeniem prawa - orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie 22 maja 2018 r. Polegało to na tym, że wojewoda nie wykazał, dlaczego dotychczasowe nazwy ulic wypełniają normę art. 1 ustawy dekomunizacyjnej, czyli w jaki sposób propagują ustrój komunistyczny - powiedział sędzia Piotr Borowiecki. - Wyjaśnienia wojewody są bardzo lakoniczne, zaś opinia wydana przez Instytut Pamięci Narodowej nie wiąże wojewodę - dodał wówczas WSA.
Czytaj: Dekomunizacja: jest bałagan w nazwach ulic, zmiany jeszcze nieprawomocne
Sąd podkreślił, że zadania nałożone na IPN w ustawie zobowiązują tę jednostkę do szczególnej staranności w badaniu wiedzy historycznej. W kontrolowanej sprawie, w sytuacji braku jakiejkolwiek argumentacji na poparcie stanowiska IPN, że nazwa ulic jest niezgodna z art. 1 ust. 1 ustawy dekomunizacyjnej, tej staranności - zdaniem sądu - zabrakło.
NSA utrzymuje w mocy wyrok
Sąd II instancji 7 grudnia br. oddalił skargę kasacyjną wojewody mazowieckiego w 44 sprawach. Jedno orzeczenie nie mogło być wydane z powodu braku właściwego doręczenia wezwania do sądu Stowarzyszeniu Miasto jest Nasze. Dotyczyło to ul. Tołwińskiego na Żoliborzu.
NSA podzielił argument wyroku WSA, że pismo Instytutu Pamięci Narodowej do wojewody z 9 listopada 2017 r. - nie ma charakteru opinii. W jej petitum zawarto stwierdzenie, że nazwy ulic znajdujących się w granicach Miasta Stołecznego Warszawy, wymienione w załączonym niżej wykazie jako nazwy wymagające zmiany - są niezgodne z art. 1 ust. 1 ustawy dekomunizacyjnej.
- Sporządzenie opinii IPN było w tej sprawie niewłaściwe i w dużym stopniu przyczyniło się do tego, że zarządzenia wojewody zostały trafnie uznane przez sąd pierwszej instancji za wadliwe" - powiedział w uzasadnieniu piątkowych orzeczeń sędzia Zdzisław Kostka.
Sędzia sprawozdawca Zdzisław Kostka zaznaczył, że nie wyklucza, iż niektóre nazwy ulic mogą symbolizować komunizm, ale gdyby taka sytuacja zachodziła, to także zarówno w opinii, jak i zarządzeniu, należałoby to wykazać.
Uchylenia nazw 44 ulic w Warszawie są prawomocne i nie podlegają zaskarżeniu.
Sygnatura akt II OSK 2657/18, II OSK 2465/18, II OSK 2651/18, II OSK 2425/18, II OSK 2427/18, II OSK 2426/18, II OSK 2807/18, wyroki z 7 grudnia 2018 r.