Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 16 maja uznał, iż przekazanie przez organy ścigania danych o podmiotach gospodarczych innemu organowi władzy państwowej, to jest organowi właściwemu do ochrony konkurencji, celem przeprowadzenia postępowania karno-administracyjnego, nie stanowiło naruszenia prawa do prywatności skarżących podmiotów gospodarczych.
Postępowanie karne, ale dowody zainteresowały inny urząd
Trzy skargi do Trybunału zostały wniesione przez niderlandzkie podmioty gospodarcze zajmujące się utylizacją odpadków płynnych na statkach. Od 2006 r. władze niderlandzkie prowadziły postępowania karne dotyczące nieprawidłowej utylizacji odpadków ropopochodnych ze statków w Rotterdamie. W czasie prowadzenia postępowań śledczy weszli również w posiadanie dowodów, które ujawniały istnienie nieprawidłowych praktyk handlowych pomiędzy firmami zajmującymi się utylizacją takich odpadów. Dowody te obejmowały nagrania rozmów telefonicznych pracowników tychże firm, pozyskane zgodnie z prawem w toku karnego postępowania przygotowawczego. Zapisy niejawnych rozmów zostały przekazane przez prokuraturę niderlandzkim organom właściwym do spraw ochrony uczciwej konkurencji, które, ze swej strony, przeprowadziły odpowiednie postępowania i ukarały skarżących wysokimi karami finansowymi. Przed Trybunałem skarżące podmioty gospodarcze zarzuciły, iż ten stan rzeczy stanowił naruszenie ich prawa do poszanowania prywatności i korespondencji, chronionego w art. 8 Konwencji o prawach człowieka. Skarżący zarzucili nadto, iż nie był im dostępny żaden skuteczny środek prawny pozwalający zaskarżyć tę ingerencję, co miało sprowadzać się do naruszenia art. 13 Konwencji.
Podmiot gospodarczy również ma prawo do poszanowania prywatności i korespondencji
Trybunał nie zgodził się ze skarżącymi i nie potwierdził naruszenia art. 8 i art. 13 Konwencji. Trybunał nie miał wątpliwości, iż miała miejsce ingerencja w prawa skarżących z art. 8 Konwencji: konwersacje pracowników skarżących przedsiębiorstw zostały niejawnie nagrane, a dane te zostały przekazane urzędowi do spraw konkurencji, co skończyło się bardzo poważnymi karami dla skarżących. Tym samym Trybunał musiał dokonać weryfikacji, czy ingerencja taka, aby nie naruszać konwencyjnych praw podstawowych, spełniała warunki przewidziane w art. 8 ust. 2 Konwencji, to jest czy była przewidziana przez ustawę i była konieczna dla realizacji jednego z ważnych celów w tym ustępie wskazanych.
Czytaj także: W UE powstaną przepisy ułatwiające interpretację RODO>>
Można przekazywać dane, ale zgodnie z ustawą i z gwarancjami procesowymi
Trybunał przypomniał swoje ustalone orzecznictwo na temat stosowania przez krajowe organy władzy niejawnych środków operacyjnych, a zwłaszcza podsłuchu. Zgodnie z orzecznictwem ETPC, stosowanie takich środków musi być "przewidywalne" i zabezpieczone odpowiednimi gwarancjami dla osób, wobec których środki są stosowane. Nie oznacza to jednak tego, iż niejawnie podsłuchiwani muszą wcześniej wiedzieć o podsłuchu, bo to wypacza sens całego środka operacyjnego. Trybunał przyjrzał się uważnie procedurom stosowania podsłuchu w Niderlandach w ogólności, oraz zastosowaniu tychże procedur w przypadku skarżących, i nie dopatrzył się żadnych nieprawidłowości. Podobną analizę Trybunał przeprowadził co do samego przekazania danych pomiędzy organami państwowymi i stwierdził, że zarówno proceduralnie, jak i merytorycznie, przekazanie danych było zasadne i proporcjonalne w świetle uprawnionych celów, jakie realizowało (ochrona interesów innych osób). Naruszenia art. 8 i jakichkolwiek innych praw podstawowych skarżących nie było.
Organy władzy mogą ze sobą współpracować, ale zgodnie z prawem
Omawiane wyroki stanowią cenną wskazówkę interpretacyjną w kontekście polskich regulacji umożliwiających kontrolę niejawną osób oraz przekazywanie danych z takiej kontroli innym podmiotom, to jest, głównie, art. 19 ustawy o policji. Istotą rozstrzygnięć Trybunału w omawianych sprawach jest zapewnienie skuteczności organów państwowych przy zwalczaniu przestępczości i przy zabezpieczaniu interesów publicznych i prywatnych z jednej strony, zrównoważonych odpowiednimi gwarancjami proceduralnymi dla podmiotów, których ingerencja państwowa dotyczy, z drugiej strony. Zachowanie wskazanej równowagi zawsze będzie oceniane przez Trybunał nie tylko w kontekście obowiązujących przepisów prawa krajowego, ale również w świetle konkretnych okoliczności sprawy.
- Burando Holding B.V. i Port Invest przeciwko Holandii - wyrok ETPC z dnia 16 maja 2023 r., skarga nr 3124/16 i 3205/16;
- Janssen de Jong Groep B.V. przeciwko Holandii - wyrok ETPC z dnia 16 maja 2023 r., skarga nr 2800/16;
- Ships Waste Oil Collector B.V. przeciwko Holandii - wyrok ETPC z dnia 16 maja 2023 r., skarga nr 2799/16