Dotychczasowy przepis kodeksu wykroczeń (art. 144 § 1 k.w.) ustanawiał zakaz deptania trawników i zieleńców na terenach przeznaczonych do użytku publicznego. Nowelizacja k.w. ma na celu umożliwienie korzystania z terenów zielonych przeznaczonych do rekreacji bez obaw o ukaranie grzywną lub naganą. Wzorem dla projektodawców tej nowelizacji były uregulowania obowiązujące w wielu krajach zachodniej Europy, gdzie korzystanie z zieleni miejskiej jest powszechne.

Uchwalona zmiana umożliwi nieskrępowane korzystanie z trawników i zieleńców w celach rekreacyjnych, nie spowoduje jednak jednocześnie ograniczenia odpowiedzialności za niszczenie roślinności przez człowieka, jak również nie ograniczy odpowiedzialności właścicieli za dopuszczenie do niszczenia przez zwierzęta znajdujące się pod ich nadzorem.

Projektodawcy nowelizacji zatem mocno podkreślili, że zmiany powodujące zwiększenie dostępności terenów zielonych nie mogą jednocześnie prowadzić do bezkarnej dewastacji zieleni przez całkowite wyeliminowanie dotychczasowej sankcji wynikającej z art. 144 § 1 k.w. Z tego powodu korzystanie z terenów zielonych w celach przewidzianych w nowelizacji będzie uzależnione od ich wyznaczenia dla celów rekreacji przez właściwego zarządcę terenu. Taki zapis może budzić pewne wątpliwości, w szczególności że zawarty jest w ustawie karnej.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że ten fragment nowego brzmienia art. 144 § 1 k.w. był modyfikowany w trakcie prac parlamentarnych. W zgłoszonym projekcie miejsca wyznaczone do celów rekreacji miały być wyznaczane przez właściwe organy gminy. Wobec braku precyzyjnego określenia który organ gminy jest właściwy w tej sprawie, należałoby przyjąć, że jest to rada gminy (zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym , tak też wskazuje uzasadnienie do projektu ustawy). Wydaje się, że zawarcie takiej normy kompetencyjnej w kodeksie wykroczeń nie jest poprawnym rozwiązaniem legislacyjnym. Istniałoby również także zagrożenie naruszenia prawa własności – gdyby rada podejmowała uchwałę w stosunku do nieruchomości, której gmina nie jest właścicielem. Ponadto, przyznanie kompetencji radzie w tym zakresie nie byłoby właściwym rozwiązaniem – wyznaczenie miejsc do rekreacji jest raczej sprawą z zakresu zarządzania gruntami, realizacji uprawnień właścicielskich, zatem powinien się tym zająć organ wykonawczy gminy. Zmiany wprowadzone do projektu nowelizacji k.w. doprowadziły do tego, że w ostatecznej jego wersji przyjęto, iż wyznaczenie miejsc dla celów rekreacji jest kompetencją właściwego zarządcy terenu. Zmianę taką należy ocenić pozytywnie.

Skoro podmiotem kompetentnym do wyznaczenia miejsc przeznaczonych dla celów rekreacji jest właściwy zarządca terenu, to w przypadku gminy zadania te będzie wykonywał co do zasady organ wykonawczy – wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Możliwa jest też sytuacja, że zarząd będzie wykonywany przez upoważnioną (często wyspecjalizowaną) jednostkę organizacyjną gminy, wówczas do niej będzie należała ta decyzja. W przypadku terenów nie należących do gminy, taką decyzję będzie podejmowała odpowiednia osoba lub organ (np. zarząd spółdzielni mieszkaniowej). Znowelizowany przepis k.w. nie precyzuje jednak jaką formę ma przyjąć decyzja o wyznaczeniu terenów (np. zarządzenie wójta, uchwała zarządu spółdzielni).

Problematyczną kwestią dla użytkowników terenów rekreacyjnych może być brak informacji o ich dostępności bez konsekwencji karnych. Ustawodawca bowiem wyłączył spod penalizacji tereny wyznaczone dla celów rekreacji, ale nie zawarł przy tym wyraźnego nakazu poinformowania użytkowników terenów zielonych o takim ich zakwalifikowaniu. Może więc dojść do sytuacji, kiedy teren przeznaczony do użytku publicznego (trawnik, zieleniec) będzie wyznaczony dla celów rekreacji przez właściwego zarządcę, ale użytkownicy nie będą mieli o tym informacji (np. nie zostaną ustawione tablice informujące, że na tym terenie można nieskrępowanie korzystać z zieleni). Biorąc pod uwagę, że za naruszenie zakazu grozi sankcja karna, należy w sposób jednoznaczny poinformować potencjalnych użytkowników terenów zielonych o ich statusie prawnym. Aby uniknąć wątpliwości, należałoby przyjąć szeroką wykładnię słowa wyznaczyć i przyjąć, że w jego zakresie mieści się nie tylko wskazanie danego terenu jako terenu rekreacyjnego, ale i precyzyjne oznaczenie go.

Mimo pewnych wątpliwości co do treści znowelizowanego przepisu należy w pełni poprzeć kierunek zmian. Udostępnienie terenów zielonych dla celów rekreacyjnych, zwłaszcza w miastach, jest bardzo pozytywnym zjawiskiem. Należy więc zachęcać jednostki samorządu terytorialnego (ale także i inne podmioty) do wyznaczania takich miejsc rekreacji i inspirowania mieszkańców do korzystania z nich.

Ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy — Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 152, poz. 1017) wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, tj. z dniem 20 września 2010 r.


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy — Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 152, poz. 1017)