Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym wójt, burmistrz, prezydent miasta są w grupie osób, które nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych. Wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne, a jeżeli nastąpiły przed rozpoczęciem wykonywania mandatu, należy zrzec się stanowiska lub funkcji. Prawo przewiduje na to trzy miesiące od dnia złożenia ślubowania przez wójta lub powołania na stanowisko, albo dnia zatrudnienia. Po tym czasie następuje utrata stanowiska lub funkcji z mocy prawa.
W spółce innej gminy po wyznaczeniu przez jej wójta
Natomiast, czy wójt, burmistrz, prezydent miasta może być członkiem rady nadzorczej spółki z udziałem samorządu innego niż ten, w której pełni urząd? Zapytał o to poseł w interpelacji skierowanej do ministra spraw wewnętrznych i administracji.
Wójt może zasiadać w organach spółki innej gminy, jeżeli zostanie do tego wyznaczony przez wójta tej innej gminy w określonym prawem trybie – wynika z odpowiedzi na interpelację poselską.
Wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Paweł Szefernaker w odpowiedzi zauważa, że zakaz przewidziany w znowelizowanym przepisie ustawy o samorządzie gminnym nie ma zastosowania do spółki z udziałem gminy. Przepis mówi o uczestnictwie we władzach „spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby”. Wiceszef MSWIA przywołuje inny przepis, dodany nowelą z ubiegłego roku – zgodnie z którym radny ma prawo m.in. uzyskiwania informacji dotyczących „spółek z udziałem gminy, spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych, gminnych osób prawnych”.
Ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej przez wójta
Paweł Szefernaker podkreśla w odpowiedzi, że przepisy ustawy o samorządzie gminnym i ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne mają ten sam cel. Jest nim ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.
Zgodnie z tym drugim aktem prawnym wójt może zajmować stanowisko w organach spółek prawa handlowego, jeżeli został zgłoszony przez określony organ, m.in. Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki, związek metropolitalny. Zdaniem wiceministra nie ma znaczenia, czy chodzi o gminę, w której jest wójtem, czy inną gminę.
Nowelizacja wzbudziła wątpliwości
Nowelizacja z 2018 dodała wójtów do katalogu osób, których dotyczy zakaz, wcześniej dotyczył on głównie radnych. Dodatkowo przyznanie w tej ustawie indywidualnych uprawnień kontrolnych radnym wprowadziło problemy interpretacyjne. Wszystko zależy od definicji gminnej osoby prawnej – czy gmina jest również gminną osobą prawną. Są w tej kwestii rozbieżne stanowiska.
Mateusz Karciarz z Katedry Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. uważa, że tak. Jako podstawę przytacza art.9 ust 2. Ustawy o samorządzie gminnym, w której zapisano frazę „gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą”.
Czytaj też: Prof. Stec: Działalność gospodarcza wciąż źródłem napięć w samorządach>>
- W mojej ocenie jednoznacznie wynika z tego, że jeśli mówimy o „innych gminnych osobach prawnych” to również gmina jest gminną osobą prawną – tłumaczy. Z tego należałoby jego zdaniem wywieść, że art. 24f ust. 2 dotyczy również spółek komunalnych, w których gmina ma udziały. Inna interpretacja, prezentowana przez ministerstwo, wskazuje, że gmina nie jest gminną osobą prawną, więc zakaz dotyczy tylko spółek, w których spółki gminne mają udział, a nie bezpośrednio gmina.
Zdaniem Mateusza Karciarza oznaczałoby to, że wójt może zasiadać w organach spółki gminnej, ale nie może zasiadać w organach spółki, w której spółka gminna ma udziały. A, jak podkreśla, są to przepisy antykorupcyjne, powinny więc obejmować zasadniczo również spółki komunalne, a nie tylko spółki, w których spółki komunalne mają udziały.
Wyznaczenie przez podmiot, który ma udziały w spółce
Podmiot może wyznaczyć, w sposób pisemny, do zasiadania w organach spółki, w której ma udziały. Wójt również może wyznaczyć taką osobę. Problematyczne jest określenie stosunku przepisu ustawy o samorządzie gminnym wprowadzającej zakaz zasiadania we władzach spółek dla wójtów do przepisu o wyznaczaniu osób do władz spółek.
Według wiceministra Szefernakera, wójt może zasiadać w organach swojej spółki komunalnej, bo przepis dotyczy tzw. spółek-córek spółek komunalnych. - W mojej ocenie, ta interpretacja jest niewłaściwa, bo tracimy z pola widzenia zamysł ustawodawcy i cel, dla którego przepis został wprowadzony – mówi Mateusz Karciarz.
Jak podkreśla, w większości przypadków włodarze zrezygnowali z zasiadania we władzach swoich spółek, wiedząc, jakie konsekwencje mogą się pojawić. – Zasadniczo do tematu powinniśmy podchodzić mając na uwadze sankcje, jakie grożą włodarzom – mówi. I dodaje, że przyjęcie interpretacji ministerstwa jest niebezpieczne i może grozić m.in. utratą stanowiska - mówi.
Jak zaznacza, wielu wójtów, burmistrzów i prezydentów uznało, że zakaz dotyczy zasiadania również w spółkach gminnych, a nie tylko w spółkach, w których spółki gminne mają udziały.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.