Z tego powodu ustawodawca wprowadził ustawę – z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm., dalej: ustawa o przeciwdziałaniu). Ustawa ta nie jest całkowicie jednoznaczna w swojej treści i budzi pewne wątpliwości interpretacyjne. Spowodowały one różne rozstrzygnięcia sądów administracyjnych. Z tego powodu Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w uchwale z dnia 30 października 2007 r. (II GPS 2/07, ONSAiWSA 2008, nr 1, poz. 3) jednoznacznie wskazał, jakie są konsekwencje nieprzestrzegania warunków sprzedaży napojów alkoholowych.
Ustawa o przeciwdziałaniu pozwala na sprzedaż napojów alkoholowych pod pewnymi warunkami. Rada każdej gminy podejmuje uchwałę o liczbie punktów, w których można na jej terenie sprzedawać alkohol (art. 12). Natomiast poszczególnym zainteresowanym podmiotom zezwolenie na sprzedaż alkoholu (art. 18 ust. 1) wydaje wójt (burmistrz, prezydent miasta). Istotną zmianę w stosunku do pierwotnego brzmienia przepisu ustawodawca wprowadził ustawą z dnia 12 września 1996 r. o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 127, poz. 593).
W miejsce jednego, zbiorczego zezwolenia na sprzedaż alkoholu wprowadzono trzy oddzielne zezwolenia:
1) do 4,5% zawartości alkoholu oraz na piwo;
2) powyżej 4,5% zawartości alkoholu (z wyjątkiem piwa);
3) powyżej 18% zawartości alkoholu (art. 18 ust. 2 ustawy).
Oznacza to, że jeden przedsiębiorca sprzedający alkohol może posiadać jedno, dwa lub trzy zezwolenia, w zależności od prowadzonej działalności. Kolejnym elementem specyficznym dla ustawy o przeciwdziałaniu jest możliwość cofnięcia przez organ zezwalający zezwolenia na sprzedaż alkoholu, o ile zostaną naruszone warunki sprzedaży, co wynika z art. 18 ust. 10 ustawy. Tylko przykładowo można wskazać, jakie są podstawy cofnięcia zezwolenia:
– sprzedaż alkoholu osobom nieletnim, nietrzeźwym, na kredyt lub pod zastaw;
– nieprzestrzeganie określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych;
– powtarzające się co najmniej dwukrotnie w okresie 6 miesięcy, w miejscu sprzedaży lub najbliższej okolicy, zakłócania porządku publicznego w związku ze sprzedażą napojów alkoholowych przez dany punkt sprzedaży, gdy prowadzący ten punkt nie powiadamia organów powołanych do ochrony porządku publicznego.
Wątpliwości pojawiły się co od tego, jaki ma być rozmiar sankcji dla nierzetelnego sprzedawcy. Jeśli np. sprzedał osobie nieletniej piwo, to czy powinien być pozbawiony tylko pozwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych do 4,5%? NSA rozstrzygnął tę kwestię w sposób jednoznaczny, odwołując się w uzasadnieniu uchwały zarówno do celów ustawy o przeciwdziałaniu, jak i regulacji konstytucyjnych.
Zgodnie z treścią uchwały „w wypadku złamania przez przedsiębiorcę zasad lub warunków sprzedaży alkoholu powinien on zostać pozbawiony zezwolenia na sprzedaż jakiegokolwiek alkoholu w miejscu, w którym nastąpiło zdarzenie uzasadniające cofnięcie zezwolenia”. W uchwale czytamy: „Cofnięcie zezwolenia określonego rodzaju nie jest wyłącznie sankcją za niewłaściwe, niezgodne z prawem korzystanie z tego zezwolenia, lecz sankcją za naruszenie ogólnych warunków i zasad sprzedaży napojów alkoholowych, odnoszących się w jednakowym stopniu do wszystkich napojów alkoholowych. Na tej podstawie za ratio legis interpretowanych przepisów można uznać dążenie do wyeliminowania z obrotu napojami alkoholowymi przedsiębiorcy, który dopuścił się naruszenia warunków i zasad sprzedaży napojów alkoholowych, nie zaś ograniczenie jego udziału w obrocie do sprzedaży tych napojów alkoholowych, które do tej pory sprzedawał zgodnie z warunkami i zasadami sprzedaży. Uznając cofnięcie zezwolenia za rodzaj sankcji stanowiącej konsekwencję naruszenia ustawowych wymagań sprzedaży napojów alkoholowych, należałoby interpretować przepisy prawne dotyczące stosowania tej sankcji w sposób zapewniający osiągnięcie wszystkich jej celów, a więc nie tylko spowodowanie dolegliwości dla naruszającego prawo, ale również ochronę (w tym ochronę prewencyjną) wartości i dóbr, w które godziło naruszanie warunków i zasad sprzedaży napojów alkoholowych. Przedsiębiorca, który sprzedawał piwo osobom nieletnim albo pozwalał na spożywanie tego napoju alkoholowego w miejscu sprzedaży, nie mając odpowiedniego zezwolenia, nie daje rękojmi, że nie będzie tak postępował w tym punkcie sprzedaży z innymi napojami alkoholowymi”.
Warto również pamiętać, na co zwrócił uwagę NSA, że sankcja w postaci cofnięcia zezwolenia na sprzedaż alkoholu dotyczy konkretnego miejsca. Jeśli więc przedsiębiorca prowadzi kilka lub kilkanaście punktów sprzedaży alkoholu, to nie ma podstaw do cofnięcia wszystkich zezwoleń w wypadku nieprawidłowości w jednym miejscu. Zezwolenie na sprzedaż alkoholu jest bowiem określone podmiotowo i przedmiotowo (sprzedający i punkt sprzedaży). Zezwolenia dotyczące jednego miejsca nie mają związku z innymi punktami sprzedaży, nawet prowadzonymi przez ten sam podmiot.