Ministerstwo Środowiska przygotowało ekspertyzę z praktycznymi wskazówkami dla gmin, które są odpowiedzialne za tworzenie na swoim terenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK).

PSZOK to miejsce na terenie gminy, w którym mieszkańcy mogą pozostawiać odpady komunalne zebrane w sposób selektywny. Szczegółowy sposób świadczenia usług przez te obiekty określa rada gminy w drodze uchwały. Decyduje ona o sposobie organizacji i zakresie działania PSZOK-u.

PSZOK powinien być dostosowany do możliwości i struktury danej gminy, jej mieszkańców, ale przede wszystkim powinien być funkcjonalny i efektywny pod względem ekonomicznym i ekologicznym.

Lokalizacja PSZOK

Wybierając lokalizację dla PSZOK-u, należy przeanalizować kilka istotnych kwestii, m.in. odpowiednią powierzchnię działki przeznaczonej pod PSZOK, uwzględniającą wielkość obsługiwanego terenu (liczba mieszkańców), charakter gminy (wiejska, miejska, duża aglomeracja) - co determinuje liczbę wizyt oraz rodzaje odpadów dostarczanych do punktu.

Należy zadbać o to, by do punktu prowadziła droga o utwardzonej nawierzchni, z możliwością dojazdu samochodów o ciężarze powyżej 3,5 tony. W zależności od charakteru gminy i liczby mieszkańców, których obsługuje dany PSZOK należy przewidzieć możliwość tworzenia się korków przed wjazdem, szczególnie w dniach i godzinach o największej liczbie wizyt.

Powinny być dostępne media - przyłącze energii elektrycznej, przyłącze wodociągowe, system monitoringu, odpowiednia odległość potencjalnego PSZOK-u od zabudowy mieszkalnej, która z jednej strony zapewni bezproblemowy dojazd do tego obiektu. Należy też zapewnić dogodny dostęp dla użytkowników z każdej lokalizacji miasta oraz wziąć pod uwagę uwarunkowania zawarte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Pozytywna informacja i bezpłatność

Zanim gmina zaplanuje budowę lub zorganizowanie PSZOK-u, warto postawić na pozytywną informację i skuteczną akcję edukacyjną i informacyjną, skierowaną do mieszkańców. Koszty tych działań muszą być założone w ramach działań organizacyjnych.
Jednym z głównych celów funkcjonowania PSZOK-ów jest uświadomienie mieszkańcom, że niepotrzebne im rzeczy czy odpady można pozostawić w takim punkcie. Aby tak się stało, dostarczane przez nich odpady powinny być przyjmowane do PSZOK nieodpłatnie, bez wyznaczania limitów (ewentualne ograniczenia mogą dotyczyć rodzajów odpadów, które mogłyby pochodzić od przedsiębiorców tj. odpady budowlane, opony, odpady zielone).

Optymalna eksploatacja

Autorzy ekspertyzy podkreślili, że koszty budowy i utrzymania PSZOK pokrywane są z opłat ponoszonych przez mieszkańców, istotna więc jest odpowiednia organizacja systemu gospodarki odpadami i oszacowanie nakładów i kosztów tak, aby nie obciążać nadmiernie mieszkańców.

Efektywnie funkcjonujący PSZOK powinien być integralnym elementem systemu gospodarki odpadami w gminie i wspierać ją w osiągnięciu wymaganych prawem poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia. Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej w zakresie tworzenia gospodarki o obiegu zamkniętym (ang. circular economy), produkty, materiały i surowce mają być wykorzystywane tak długo, jak to możliwe, przy jednoczesnym dążeniu do minimalizacji wytwarzania odpadów. Ważną rolę w tym mogą odegrać punkty ponownego użycia lub punkty napraw, które mogą powstawać przy PSZOK-ach.

Szacowane nakłady na PSZOK wynosić powinny dla małego punktu na terenach wiejskich lub przy istniejących obiektach: 200-400 tys. zł, dla punktów średniej wielkości: 400-750 tys. zł, dla dużych punktów: 750-1200 tys. zł, a dla bardzo dużych : powyżej 1,2 mln zł.

Kwoty szacunkowe nie uwzględniają kosztów projektowania inwestycji, zakupu terenu i przyłączenia mediów.

Liczba punktów

Analiza nadesłanych ankiet wskazuje, że w gminach wiejskich na 1 punkt przypada średnio 4,7 tys. osób, w gminach wiejsko-miejskich do 15 tys. mieszkańców - ok. 7 tys. osób, w gminach wiejsko-miejskich od 15 tys. do 50 tys. mieszkańców – 27,9 tys. osób, a w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców - ok. 75, 7 tys. osób.
Liczba punktów w gminie będzie zależała od jej wielkości. W małych miejscowościach (15-25 tys.) lub gminach wiejskich wystarczy jeden PSZOK. W uzasadnionych przypadkach (znacznie rozproszonej zabudowie, niewielkiej ilości mieszkańców w pobliskich gminach – do 1 tys. mieszkańców) wskazane jest tworzenie wspólnego PSZOK-u. W dużych miastach jeden tego typu obiekt powinien przypadać na około 50-80 tys. mieszkańców, obsługując teren w promieniu ok. 5-8 km.

Według Wojewódzkich Planów Gospodarki Odpadami i planów inwestycyjnych, w Polsce powstanie dodatkowo 931 nowych PSZOK-ów. Łączna liczba będzie stanowiła podstawową, wymaganą sieć tych obiektów na terenie kraju, a na 1 punkt będzie przypadało ok. 14,1 tys. mieszkańców. Istniejące 416 obiektów przewidziano do rozbudowy bądź modernizacji.

Budowlane, rozbiórkowe i gabaryty

Analiza 16 zaktualizowanych WPGO wskazuje, iż w PSZOK-ach najwięcej zbieranych jest odpadów budowlanych i rozbiórkowych. Drugą grupę stanowią odpady wielkogabarytowe, kolejną zaś - odpady biodegradowalne (bez papieru). Do punktów przekazywane są też odpady surowcowe oraz opakowania z tych materiałów. W nieznacznych ilościach do PSZOK-ów dostarczane są zużyte baterie i akumulatory, przeterminowane lekarstwa i różnego rodzaju substancje chemiczne (farby, detergenty, kwasy, oleje itp.).

Dostępność

Ważne jest skorelowanie godzin, dni otwarć i samych wizyt do liczby osób obsługujących punkt. Należy pamiętać, że pracownik PSZOK nie jest osobą do wyładowywania przywiezionych przez mieszkańca odpadów. Jego zadaniem jest weryfikacja mieszkańca, ewidencja dostarczanych odpadów i wskazanie miejsca ich pozostawienia, pilnowania porządku i czystości w PSZOK. Jednak w miarę możliwości obsługa obiektu powinna pomagać, szczególnie osobom starszym i niepełnosprawnym, w korzystaniu z PSZOK-u, także w rozładunku odpadów. 

Eksperci rekomendują otwarcie obiektu przede wszystkim w dni, kiedy odnotowuje się najwięcej wjazdów (np. w soboty, poniedziałki i piątki), z jednoczesnym wydłużeniem czasu funkcjonowania w te dni nawet do godzin wieczornych (19.00, 20.00). Szczególnie dotyczy to terenów wiejskich i wiejsko-miejskich. W przypadku miast powyżej 50 tys. mieszkańców wskazane jest funkcjonowanie punktów od poniedziałku do piątku w godzinach od 8:00 do 17:00, a w soboty od godz. 10:00 do 14:00. Optymalne dostosowanie dni i godzin otwarcia PSZOK znacznie podniesie funkcjonalność tego miejsca i pozwoli na odpowiednie dostosowanie liczby pracowników do obsługi obiektu. 

Wytyczne dostępne są TUTAJ

Na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, do zadań własnych gminy należy tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich jej mieszkańców. Wójt, burmistrz lub prezydent mają obowiązek zorganizowania przetargu na odbieranie odpadów komunalnych albo na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów.