Do GOPS wpłynął zaktualizowany wywiad w sprawie zasiłku dla opiekuna. Opiekun - mieszkanka tutejszej gminy sprawuje opiekę nad osobą starszą z sąsiedniej gminy. Z wywiadu GOPS-u z gminy podopiecznego wynika, że podopieczny oświadczył, iż opiekun pojawia się u niego raz na dwa dni, natomiast sąsiedzi podopiecznego zeznali, że opiekun pojawia się sporadycznie.

Jakie czynności powinien podjąć ośrodek z miejsca zamieszkania opiekuna?

Czy należy wstrzymać wypłatę świadczenia?

Odpowiedź
Ustalenie w sposób nie budzący wątpliwości, iż opiekun nie sprawuje nad podopiecznym opieki w rozumieniu art. 17 u.ś.r. w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2012 r. co do zasady może stanowić podstawę do uchylenia decyzji przyznającej świadczenie dla opiekuna. Niemniej jednak należy pamiętać, iż w takiej sytuacji organ musiałby wykazać, iż na skutek zmiany zakresu sprawowanej opieki nie wymusza już ona konieczności rezygnacji z zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą chorą. Przedmiotowy zasiłek przysługuje zatem dopóki nie nastąpi taka zmiana stanu faktycznego sprawy (względem tego ustalonego w decyzji przyznającej uprzednio świadczenie), która przejawia się w niemożności prawnej kontynuacji tego świadczenia.

Uzasadnienie
Z dniem 15 maja 2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2014 r. poz. 567 z późn. zm.) – dalej u.w.z.o., której celem było przywrócenie prawa do świadczeń opiekuńczych osobom, którym z dniem 1 lipca 2013 r. wygasły decyzje w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego.

Powołana wyżej ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów zasady nabywania prawa do tego świadczenia w znacznej części reguluje poprzez odesłanie do ustawy o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2012 r. Powołana ustawa zakłada wypłatę powyższego świadczenia za okresy:
1) od dnia 1 lipca 2013 r. do dnia 14 maja 2014 r. wraz z ustawowymi odsetkami
2) od dnia 15 maja 2014 r. bez odsetek

Kwestie związane z ustaleniem prawa do świadczenia pielęgnacyjnego reguluje przepis art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych - dalej u.ś.r. Do tego właśnie przepisu odsyła ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. Zarówno świadczenie pielęgnacyjne, jak i zasiłek dla opiekunów, to szczególny rodzaj świadczenia pomocowego, które przysługuje co do zasady matce albo ojcu; innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności lub opiekunowi faktycznemu dziecka - jeżeli osoby te nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (art. 17 ust. 1 u.ś.r.).

W tym miejscu wskazać należy, iż jednym z istotnych kryteriów przyznania wskazanego świadczenia jest ustalenie w toku wywiadu środowiskowego okoliczności sprawowania opieki przez osobę ubiegającą się o przyznanie zasiłku dla opiekuna. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 u.w.z.o., ustalając prawo do zasiłku dla opiekuna za okres, o którym mowa w art. 2 ust. 2 pkt 2 (tj. od dnia 15 maja 2014 r.), organ, o którym mowa w art. 5 ust. 1 (tj. organ ustalający prawo do świadczeń pielęgnacyjnych), zwraca się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, na zasadach określonych w przepisach o pomocy społecznej, w celu potwierdzenia faktu sprawowania opieki przez osobę ubiegającą się o zasiłek dla opiekuna. Zgodnie natomiast z ust. 3powołanego wyżej artykułu aktualizację wywiadu przeprowadza się co 6 miesięcy, jeżeli do końca okresu, na który zostało ustalone prawo do zasiłku dla opiekuna, pozostało więcej niż 3 miesiące, oraz w każdej sytuacji, gdy zaistnieją wątpliwości co do faktu sprawowania opieki przez osobę pobierającą zasiłek dla opiekuna. Organ, o którym mowa w art. 5 ust. 1, zwraca się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie aktualizacji wywiadu.

Podstawowym narzędziem służącym do weryfikacji sprawowania opieki jest zatem wywiad środowiskowy. W omawianej sprawie podczas aktualizacji wywiadu środowiskowego podopieczny oświadczył, iż opiekun pojawia się u niego raz na dwa dni, natomiast sąsiedzi podopiecznego zeznali, że opiekun pojawia się sporadycznie.

Ustalenie w sposób nie budzący wątpliwości, iż opiekun nie sprawuje nad podopiecznym opieki w rozumieniu art. 17 u.ś.r. w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2012 r. co do zasady może stanowić podstawę do uchylenia decyzji przyznającej świadczenie dla opiekuna. Niemniej jednak należy pamiętać, iż w takiej sytuacji organ musiałby wykazać, iż na skutek zmiany zakresu sprawowanej opieki nie wymusza już ona konieczności rezygnacji z zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą chorą. Przedmiotowy zasiłek przysługuje zatem dopóki nie nastąpi taka zmiana stanu faktycznego sprawy (względem tego ustalonego w decyzji przyznającej uprzednio świadczenie), która przejawia się w niemożności prawnej kontynuacji tego świadczenia.

Organ będzie musiał zatem wykazać, iż od czasu przyznania omawianego świadczenia stan faktyczny sprawy uległ zmianie (opiekun zaprzestał sprawowania opieki, bądź sprawuje ją w wymiarze mniejszym niż wymagany). W postępowaniu prowadzącym do uchylenia decyzji przyznającej omawiane uprawnienie organ nie może bowiem w sposób odmienny dokonywać oceny sytuacji w której znajduje się rodzina Strony i ona sama i w wyniku takiej odmiennej oceny uchylać bądź zmieniać decyzji.