Na koniec 2021 r. na drogach publicznych zlokalizowanych było 38,6 tys. obiektów mostowych oraz 779 tuneli i przejść podziemnych, których zarządcami są Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, zarządy województw, zarządy powiatów, wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast. Kontrola objęła zarządców dróg nieskontrolowanych w latach 2015 i 2020 z województw kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego, lubelskiego, świętokrzyskiego i opolskiego. Na terenie tych województw znajdowało się 5,8 tys. obiektów mostowych oraz 106 tuneli i przejść podziemnych. Kontrola dotyczyła 712 obiektów mostowych, tuneli i konstrukcji oporowych oraz 6 546 przepustów zarządzanych przez trzech zarządców dróg wojewódzkich, sześciu zarządców dróg powiatowych i siedmiu zarządców dróg gminnych.
Czytaj w LEX: Istotne zmiany w realizacji zjazdów >>>
Bez okresowych kontroli na gminnych drogach
Z raportu NIK wynika, że okresie od 2020 r. do 30 czerwca 2022 r. aż 12 z 16 kontrolowanych zarządców dróg nie przeprowadzało obowiązkowych, okresowych kontroli technicznych części zarządzanych obiektów inżynierskich. Nie wypełniali tego obowiązku praktycznie wszyscy skontrolowani zarządcy dróg gminnych. Trzech z nich dopiero w czasie kontroli NIK zidentyfikowało obiekty mostowe na zarządzanych drogach, które należało objąć kontrolami stanu technicznego.
Zarządcy dróg powiatowych i wojewódzkich z reguły wypełniali ten obowiązek. Tyle, że część kontroli została wykonana lub udokumentowana nierzetelnie. Zdarzało się nawet, że kontrole przeprowadzały osoby bez uprawnień. Stwierdzono też przypadki wykonywania kontroli okresowych przez osoby niemające uprawnień do ich przeprowadzenia.
Jako szczególny przykład nierzetelnego nadzoru nad kontrolami technicznymi NIK podaje sytuację, jaka miała miejsce w Wojewódzkim Zarządzie Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy. Tam dokonano odbioru protokołu z okresowej kontroli stanu technicznego wiaduktu kolejowego zamiast położonego poniżej tunelu drogowego. Powyższa praca została odebrana bez uwag pomimo ewidentnej pomyłki, którą wykazała dopiero kontrola NIK.
Czytaj w LEX: Warunki użytkowania dróg według nowych przepisów >>
NIK wskazuje, że zarządcy dróg samorządowych w przeważającej większości przypadków nie wykorzystywali wyników okresowych kontroli i nie formułowali w oparciu o nie planów utrzymania mostów, wiaduktów, estakad czy kładek, a to miało wpływ na bezpieczeństwo korzystających z drogowych obiektów inżynierskich.
Niebezpiecznie na powiatowych drogach
Najwięcej budowli stwarzających zagrożenie bezpieczeństwa ruchu publicznego znaleziono na drogach powiatowych. Okresowe kontrole wykonane w 2021 r. wykazały, że mosty i przepusty, na drogach gminnych, zarządzane przez wójtów i burmistrzów w większości pozostawały w stanie technicznym „przedawaryjnym” i „niedostatecznym”, tj. miały uszkodzenia obniżające ich przydatność użytkową, ale możliwe do naprawy lub stwierdzono nieodwracalne uszkodzenia dyskwalifikujące ich przydatność.
Czytaj w LEX: Nowe obowiązki zarządców dróg w zakresie audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego >>
Połowa kontrolowanych zarządców dróg gminnych nie przeznaczała żadnych środków na utrzymanie i ochronę tych obiektów inżynierskich. Jako szczególny przypadek ilustrujący postępującą degradację obiektu mostowego NIK wskazał obiekt w miejscowości Prawda Stara, na którym zarząd dróg powiatowych w Łukowie przez osiem lat nie prowadził żadnych prac. Potrzebę przeprowadzenia pilnego remontu wiaduktu drogowego wykazała tam już ekspertyza budowlana z 2014 r. Oględziny przeprowadzone w czasie kontroli NIK z udziałem specjalisty potwierdziły, że wiadukt posiadał uszkodzenia, zagrażające bezpieczeństwu ruchu publicznego, tj. m.in. możliwość odpadania betonu z elementów nośnych, gzymsów lub dźwigarów głównych zlokalizowanych bezpośrednio nad torami kolejowymi.
W czasie kontroli NIK przeprowadziła oględziny 139 obiektów mostowych i przepustów. 45 z nich stwarzało zagrożenie ruchu publicznego lub życia, 6 groziło katastrofą budowlaną.
Zobacz także:
- NIK: Na samorządowe drogi wydano miliardy, ale brakuje pieniędzy na ich okresowe kontrole
- Ustawa podpisana - zarządca drogi będzie musiał co 5 lat ocenić, czy droga jest bezpieczna
Zaniechania z powodu braku środków
Kontrolowani przez NIK zarządcy dróg wojewódzkich i powiatowych co roku opracowywali plany finansowania obejmujące limity wydatków m.in. w zakresie bieżącego utrzymania, remontów, przebudowy i budowy drogowych obiektów inżynierskich lub ujmowali te wydatki w planach finansowych jednostki. Jednak w niewielkim zakresie wykorzystywali zalecenia sformułowane w toku kontroli okresowych stanu technicznego obiektów inżynierskich. Zarządcy dróg gminnych nie opracowywali planów finansowania budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg oraz drogowych obiektów inżynierskich. Główną przyczyną zaniechań były niewielkie środki finansowe, którymi dysponowały samorządy na utrzymanie zarządzanej infrastruktury.
Czytaj w LEX: Uzgodnienia rozwiązań drogowych z zarządcą dróg >>
Najwięcej na drogowe obiekty inżynierskie wydali zarządcy dróg wojewódzkich. Trzech kontrolowanych zarządców wydało ponad 121 mln zł. Na przebudowę drogowych obiektów inżynierskich wydatkowali prawie 71,5 mln zł. Na ich remonty, utrzymanie i ochronę łącznie prawie 11,5 mln zł. Średnio 8,7 tys. zł na jeden obiekt mostowy rocznie.
Sześciu kontrolowanych zarządców dróg powiatowych na remonty, utrzymanie i ochronę obiektów inżynierskich wydatkowało łącznie prawie 765 tys. zł, tj. średnio na jeden obiekt mostowy 1,9 tys. zł rocznie.
Czytaj też: Zmiana kategorii drogi publicznej a jej wpływ na wydane decyzje administracyjne >>
Siedmiu skontrolowanych zarządców dróg gminnych ograniczało swoje działania wyłącznie do drobnych prac remontowych wymuszonych katastrofalnym stanem technicznym zarządzanych przez nich obiektów inżynierskich. Łącznie w latach 2020-2022 (do 30 czerwca) cztery gminy (z siedmiu objętych kontrolą) na remonty wydały niespełna 125 tys. zł, a pozostałe trzy nie przeznaczyły na remonty żadnych środków. Kontrolowane gminy nie przeznaczały żadnych środków na utrzymanie i ochronę zarządzanych przez siebie obiektów inżynierskich. Średnio na jeden obiekt mostowy na remonty wydano 1,7 tys. zł rocznie. NIK oceniła, że wydatki były niewspółmiernie niskie w stosunku do potrzeb.
Kontrolerzy NIK wytknął, że 63 proc. skontrolowanych zarządców dróg popełniło błędy w dokumentacji - ewidencji obiektów inżynierskich.
Wnioski pokontrolne
NIK sformułowała następujące wnioski:
Do zarządców dróg samorządowych o:
- wdrożenie działań naprawczych, eliminujących przyczyny stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie monitorowania stanu technicznego, ewidencjonowania zarządzanych obiektów inżynierskich i prowadzenia ksiąg rachunkowych;
- podjęcie współpracy z Policją i Wojewódzkimi Inspektorami Transportu Drogowego w celu zapewnienia skutecznej ochrony drogowych obiektów inżynierskich;
Do zarządców powiatowych i gminnych drogowych obiektów inżynierskich o:
- zapewnienie bezpieczeństwa użytkowania zarządzanych drogowych obiektów inżynierskich, m.in. poprzez przeznaczenie na ich utrzymywanie środków finansowych w kwotach odpowiadających zidentyfikowanym potrzebom.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.