- Kolejne luzowanie obostrzeń planowane jest na koniec czerwca; zakładam, że jednym z przepisów, który zostanie wówczas zniesiony, jest zakaz zgromadzeń spontanicznych - poinformował w poniedziałek szef KPRM, pełnomocnik rządu do spraw szczepień Michał Dworczyk. - Jeszcze kilka form funkcjonowania życia społecznego - tak to nazwijmy - jest objętych obostrzeniami epidemicznymi, które zostaną według mojej wiedzy zlikwidowane pod koniec tego miesiąca - powiedział Dworczyk.
- Zgromadzenia spontaniczne są dozwoloną i prawnie chronioną formą zgromadzeń publicznych – można je ograniczyć tylko ustawą i jedynie pod określonymi warunkami - zwraca uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Legalność kar nakładanych za naruszenie ograniczeń związanych ze stanem epidemii >
Ograniczenie tylko ustawą
Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina wielokrotnie podkreślał, że rozporządzenia Rady Ministrów regulujące tę materię są wydawane bez podstawy prawnej. Art. 46b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie zawiera bowiem umocowania do określania w rozporządzeniu zakazów, o których mówi art. 46 ust. 4 pkt 4 ustawy. Zakazy te może ustanowić wyłącznie Minister Zdrowia, co potwierdzone zostało w orzecznictwie.
Jak pisze Rzecznik do premiera, przede wszystkim niedopuszczalne jest nadanie regulacji ustawowej dotyczącej przekazania do rozporządzenia materii wolności zgromadzeń publicznych charakteru blankietowego i odesłanie w całości tej materii do uregulowania w rozporządzeniu.
Jego zdaniem zakaz wprowadzono również z naruszeniem konstytucyjnej zasady proporcjonalności. Z art. 31 ust. 3 Konstytucji wynika, że ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnych wolności mogą być ustanawiane tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie. Przesłanka konieczności ograniczenia jest zaś merytorycznie tożsama z zasadą proporcjonalności. O tym, że wprowadzenie zakazu nie było konieczne świadczy fakt, że w kolejnych rozporządzeniach umożliwiano odbywanie nieograniczonych co do liczby uczestników spotkań i zebrań związanych z wykonywaniem czynności zawodowych lub zadań służbowych, lub działalności gospodarczej, ponadto obecnie wprowadzane są regulacje zdejmujące kolejne obostrzenia (np. dotyczące wydarzeń kulturalnych).
Czytaj: Prof. Wróbel: Zakaz zgromadzeń paraliżuje kampanię wyborczą>>
Prawnie dozwolone reakcje obywateli
RPO podkreśla, że zgromadzenia spontaniczne są dozwoloną i prawnie chronioną formą zgromadzeń publicznych. Ich istotą jest możliwość natychmiastowej reakcji na najważniejsze wydarzenia w przestrzeni publicznej. - Bezpośredniość i szybkość reakcji jest często warunkiem jej skuteczności; zapobiega ewentualnej eskalacji napięć, konfliktów, czy poszerzenia zakresu naruszenia prawa. Niekiedy ów „nagły charakter” przedsięwzięcia spowodowany jest działaniem władz publicznych, które informują o pewnych faktach (np. o wizycie zagranicznego polityka) ze znacznym opóźnieniem, bądź wręcz zaskakują społeczeństwo określonymi decyzjami - czytamy w wystąpieniu RPO.
Czytaj w LEX: Pandemia COVID-19 a dostęp do prawa. Polska na tle wyników badania międzynarodowego >