Skargę kasacyjną od postanowienia Sądu Okręgowego Warszawa-Praga z 4 lutego 2021 roku wniosło m.st. Warszawa. Sąd ten oddalił wniosek miasta o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie nieruchomości, na którym znajdowała się przed II wojną światową papiernia. Należała ona do uczestników postępowania: Konstantego K. oraz poprzedników prawnych Justyny B. Dla Konstantego K. ustanowiono kuratora, lecz nie wiadomo, gdzie mieszka i czy w ogóle żyje.
Sprawa rozpoczęła się w 1999 r., gdy ojciec uczestniczki – Justyny B. wpisał się do księgi wieczystej spornej nieruchomości. A faktycznie od 1961 roku nieruchomością władało bez podstawy prawnej – miasto. W 2008 r. uczestnik złożył wniosek o wydanie gruntu, na którym znajdowały się lokale socjalne. Wcześniej, za czasów PRL, rodzina uczestników nie dochodziła swoich praw, gdyż jako właściciele ziemscy byli objęci represjami.
Przynależność do prześladowanej klasy
Sąd Okręgowy w Warszawie uznał, że nie doszło do zasiedzenia przez miasto. A gdyby można było dochodzić praw właścicielskich w czasie PRL, to termin zasiedzenia przez miasto minąłby 1 stycznia 1985 roku. Jednak wedle uchwały SN sygn. III CZP 30/07 z 2007 r., władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa, uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego, może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia. Zasiedzenie jednak nie biegło, jeżeli właściciel nie mógł skutecznie dochodzić wydania nieruchomości (art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c.).
Więcej w LEX: Glosa do uchwały SN z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07 >>
Czas PRL uznano więc jako siłę wyższą, która wstrzymywała bieg zasiedzenia. Natomiast miasto nie przedstawiło dowodów co do zakresu swego posiadania.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik miasta przedstawił istotne zagadnienie: czy przynależność do klasy właścicieli ziemskich w czasach PRL uzasadnia działanie siły wyższej, uzasadniającej zawieszenie postępowania o zawieszenie?
Zobacz również: Zasiedzenie nieruchomości - jakie warunki trzeba spełnić >>
Kurator osoby nieznanej
Sędzia sprawozdawca Leszek Bielecki, uzasadniając skierowanie pytania do szerszego składu, przypomniał, że w uchwale siedmiu sędziów z 20 kwietnia 2010 r. sygn. III CZP 112/09, niewzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania. Ta uchwałą ma moc zasady prawnej.
W poprzednim orzecznictwie przyjmowano jednak, że postępowanie nieprocesowe toczące się z udziałem kuratora ustanowionego dla uczestnika nie żyjącego w chwili rozpoczęcia tego postępowania dotknięte jest nieważnością (postanowienie SN 14 stycznia 1994 r.).
Kurator podejmuje czynności niezbędne dla obrony praw nieobecnej osoby. Ustanowienie kuratora może nastąpić, gdy zostały wyczerpane powszechnie dostępne techniczne środki, i jeśli poszukiwania nie przyniosły rezultatu – dodał SN. – Ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu dotyczy osoby żyjącej, ale ta okoliczność musi zostać stwierdzona. Nawet w postępowaniu nieprocesowym.
Ustanowienie kuratora osoby, której miejsce pobytu jest nieznane, bez wyjaśnienia, czy szukano tego miejsca, nie może być obojętne dla sprawy. Konieczne jest ustalenie, czy prawa uczestnika były chronione.
Zobacz procedurę w LEX: Ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu >
- W tej sprawie istnieje wątpliwość, bo brak jest informacji o dacie urodzenia. Nie wiadomo także, czy uczestnik w ogóle żyje. Czy ustanowienie kuratora dla nieżyjącej osoby nie powoduje nieważności postępowania – pytał sędzia sprawozdawca.
Z tego względu SN skierował pytanie do składu siedmiu sędziów SN.
Sygn. akt II CSKP 1320/22
Zobacz wzory dokumentów w LEX:
Wniosek o ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika postępowania >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
